Hà Huyền Chi, góc trời xa khuất
Viên Linh
Hà Huyền Chi (trái) và Viên Linh trong họp mặt ra mắt thơ tại trụ sở Văn Bút Việt Nam Hải Ngoại, Westminster, khoảng năm 1995. (H́nh: Viên Linh cung cấp)
I- Lùi sâu về quá khứ mịt mù, trước cả 1957 là năm vài người bạn cùng trại học sinh di cư Phú Thọ nhập ngũ, lớp trên có anh Vực, đồng lứa có các bạn Bùi Đức Lạc, Chân đen, Yên đi Hải quân, trong có Đặng Trí Hoàn, tên khai sinh của nhà thơ Hà Huyền Chi, vào Vơ Bị. Bỗng có hôm thấy một khuôn mặt hiện ra, rồi vui vẻ biến đi, hôm khác là một h́nh bóng khác, lâu dần có khi không nhớ rơ ai c̣n ai mất, hiện ra rồi biến đi, sống cũng như chết, thấy vẫn cứ là bạn xưa. Riêng Hà Huyền Chi dứt khoát chọn binh nghiệp nên vào Trường Vơ Bị Đà Lạt, cả 20 năm qua không thấy không nghe. Hỏi ra bạn vẫn ở Seattle, nơi từ thập niên bảy mươi qua thập niên 80 vẫn gửi thư cho tôi về Virginia.
Những năm Sài G̣n gặp nhau thường nhật là sau Tết Mậu Thân, đêm đêm vào canh gác nhiệm sở, hết giờ trực th́ hàn huyên các thứ, có khi là lập một bàn phé c̣m, láng một hai trăm. Nhiều khi giữa bạn bè thân đánh chẳng buồn ăn, nên đánh lấy thua để dẹp ṣng đi ngủ. Tôi có cuốn truyện dài nhan đề “Cuối cùng em đă đến,” mua suốt hay đợi chờ cây bài ǵ mà lên là Hà Huyền Chi cũng lật bài ra, la:
-“Cuối cùng em đă đến!”
Ván đó tôi thua là chàng ta thích lắm.
Ngoài thời gian đó ra, cùng phục vụ tại Cục Tâm Lư Chiến, chúng tôi gặp nhau luôn. Người ta thường chỉ có một ngành chuyên môn, Hà Huyền Chi có đủ bốn môn vơ nghệ: Thơ Văn Nhạc Kịch, điển h́nh có thể kể: Saut Đêm (Thơ, 1963) – Mưa Đêm Trong Chiến Hào (Tiểu thuyết, 1971) – Lệ Đá (lời nhạc cho Trần Trịnh, thập niên 60) – Dưới Bóng Cờ (giải nhất Giải Nghệ thuật toàn quốc, 1973 về bố cục phim).
II-Những năm đầu lưu vong, chúng tôi tâm sự qua thư từ, kẻ ở Fairfax Virginia, người nơi Lacey Seattle.
1-“Lacey 3 tháng 5, 1979
Bạn Viên Linh thân, -xin hoan nghênh bạn và Thời Tập một phát. Khen tài tŕnh bày báo của bạn là dư. Chỉ có Đằng Giao mới có thẩm quyền phê phán… Bộ chữ của bạn quả là kỳ công, tuyệt kỹ. Đọc đă mắt quá chừng. Tôi chưa có dịp đọc Văn Học Nghệ Thuật và tờ Phụ Nữ của Nguyên Sa nên không có khả năng so sánh. (V́ rách đấy bạn ạ. Mua sách báo là nhăn phát nản). Chỉ c̣n biết giải trí lành mạnh bằng đi câu và làm vườn thôi. Cái bệnh rách v́ phong lưu quá đáng vậy thôi… Bề ngoài ta vẫn phong lưu ra dáng, bề trong th́ khốn đốn chẳng cùng. Amen!
Đời ta làm đến quan tư + điện ảnh văn chương đủ thứ sau 18 năm lính mà vẫn rách…”
2- “Viên Linh thân, -Hoan nghênh Thời Tập của mày. Sẽ là trùm. Tao đang bận với truyện dài bằng thơ, mới xong 1,688 câu, song vẫn ráng viết riêng cho Thời Tập một bài.
Thân, Hoàn.”
3- “Lacey ngày 3 tháng 10, 1980
Bạn Viên Linh thân, -Thời Tập của bạn chết thật lăng. (1) Có thể nói là không bao giờ c̣n tập san nào ngon hơn thế, để ḿnh hănh diện so với sách báo nước người. Đọc Người Việt thấy nói bạn là một trong những người thực hiện “Tiếng Vọng Từ Đáy Vực.” Bạn có cách nào cho đọc với được không?… Bây giờ bạn làm ǵ hay thực đă rửa tay gói kiếm như đă phẫn tả với tôi một lần trước?…(2)
Chúc bạn và gia đ́nh an mạnh. Hoàn.”
4- “Lacey, 24 tháng 2, 1981
Viên Linh thân, -Rất mừng v́ Tiếng Vọng Từ Đáy Vực đă được phổ biến rộng răi và đón nhận nồng nhiệt từ mọi nơi, mọi phía,…
Thân ái, Hà Huyền Chi.”
5- “Lacey, 23 tháng 10, 1982
Viên Linh thân, -Thủy Mộ Quan của mày tới đâu rồi. Nhớ gửi cho tao đọc với. Chỗ tao có 1 tiệm Việt Nam,… nếu muốn mày có thể gửi bán. Hoặc mày gửi đến tao để tao đem lại cũng được.
Chúc vui. Thân, HHC.”
Bản chụp vài lá thư và bút tự Hà Huyền Chi viết đầu thập niên 1980. (H́nh: Viên Linh cung cấp)
6- “Bạn Viên Linh, -Tôi mất hơn một tuần mới đọc xong Thủy Mộ Quan.
Phải công nhận là một tử công phu về cả hai phương diện ấn loát và nội dung…
Thăm và chúc gia đ́nh bạn một giáng sinh ngon lành + thịnh vượng.
HHC 11-22-82.”
7- “ĂN NĂN
Viết tặng những người cỡi sóng vượt ngàn trùng.
Hà Huyền Chi
Lao thuyền vào giữa biển đầy
Mênh mông bủa kín chân ngày hư vô
Thân nhầu ngàn lớp sóng xô
Lênh đênh cơn tủi mịt mờ tương lai.
Sót quê lệ đắng tuôn dài
Xót thân thôi đă lạc loài trăm năm
Tự do réo măi lời câm
Trái tim thượng đế ăn năn đă nhiều.
(bản thảo chép tay)
VL thân Chúc bạn và gia đ́nh một giáng sinh vui vẻ.”
III- Hỏi quanh bạn hữu sao lâu nay vắng bóng Hà Huyền Chi, có người cho biết nhà thơ “không gian vương dấu giầy” chừng như đă quên đă nhớ không biết là nhớ hay quên những ǵ. In tới 17 tập thơ mà lên báo mạng chỉ thấy Lệ Đá. Sự nghiệp Hà Huyền Chi không ở đó, cho dù đó là một từ khúc đầy văn chương; cũng không ở tiểu thuyết, với tôi lănh vực thơ nhất là khía cạnh thơ biếm chính thời thế kư tên Mậu Binh của anh là tuyệt nhất.
Nước Cống
(biếm anh ḥa giải)
Nếu ta khuấy bát bùn hôi
vào trong nồi cháo cả nồi sẽ hư.
Nếu ta khuấy chén bào ngư
vào nồi nước cống sẽ như thế nào?
Văn nô ḥa giải ồn ào
như chén nước cống khuấy vào bùn tanh.
(Mậu Binh, Thời Tập số 10, tháng 3, 1991)
Chú thích
(1) và (2): Thời Tập số 1 hải ngoại ra vào 30 tháng 4, 1979, chỉ trong tháng 5 tôi vui mừng tin rằng ḿnh có thể trở lại với ng̣i bút, khi báo bán ra có $1.95 một số, mà vô trương mục được 1,800 mk chỉ trong một tháng. Tin loan ra, vài hôm sau trương mục hết sạch, không c̣n một đồng. Có người đă giả chữ kư của tôi rất tài, và nói không muốn tôi trở lại nghề báo. (2) Đó là ư nghĩa hai chữ “phẫn tả” Hà Huyền Chi dùng sau khi đọc thư tôi, rồi hỏi tôi “Bây giờ bạn làm ǵ hay thực đă rửa tay gói kiếm?”
