Chuyện thời sự: Con tin, lá bài tuyệt vọng của Hamas?

 

Trần Lý

 

 

·       Tình hình ‘con tin’:

 

Tin mới nhất: Sáng 15 tháng Giêng 2024 Israel và Hamas đã đạt được thỏa thuận ngừng bắn và thả con tin”

Israel today  (Jan 12, 2025) đưa ra bản tổng kết ( theo Chính phủ Israel)

   

Tính đến ngày 10 tháng Giêng, 2025 Hamas còn giữ 98  con tin tại Gaza, trong đó có 94 người bị bắt cóc trong Trận tấn công ngày  Oct, 7 2023 và 4 con tin bị bắt  trước đó trong khoảng  2014-2015.

   

Trong số 251 người bị bắt cóc ngày Oct/7: 157 người đã được thả hoặc được cứu thoát (117 người sống và 40 chết). Trong số các con tin mà Hamas còn đang giữ, 36 được xem là  đã chết, kể cả hai người bị giữ tù 2014.

   

Cho đến 10 Jan 2025, các con tin đã bị giam giữ trên 450 ngày.

   

Trong số 94 con tin đang bị giữ (Oct-7) có 81 Nam, 13 Nữ và có cả 2 trẻ em dưới 5 tuổi. Ngoài 84 công dân Israel, còn có 8 người Thái (Chính Phủ Thái cho tên của 6 công dân Thái được cho là còn sống?), 1 người Nepal và 1 người Tanzania,,

   

Trong số 34 người chết (Hamas còn giữ xác có 2 người Thái và 1 Tanzania)

·       Về được thả và giải cứu: 157 người:

– 4 người Israel được thả và 1 được giải cứu trước ngày hưu chiến 23 tháng 11..   Cuộc hưu chiến này kéo dài đến 30 tháng 11.

– 81  người Israel và 24 người ngoại quốc được thả trong tuần lễ ngưng bắn này.

– 37 con tin bị giết và Israel thu hồi được xác. 3 con tin bị chết khi Israel tấn công

    Giải cứu thành công:

– Operation Golden Hand (12-02-24 ):  giải cứu được 2 người bị Hamas bắt cóc ngày 7 tháng 10, khi Hamas tấn công Kibbutz Nir Yitzhak.

 

Operation Arnon  8-04-24, 4 người bị bắt cóc trong Buổi Hòa nhạc gàn Kibbutz Re’im..

   

Israel Today cũng loan tin: Israel gửi một Phái đoàn cấp cao, gồm cả Cố vấn An ninh của TT Netanyahu đến Qatar để thương thảo vè con tin.

   

Giới chức Tình báo Mỹ và Israel ước lượng Số con tin  còn sống trong tay Hamas.. chỉ dưới 60 người?

     

Israel đưa ra một danh sách 33 người, yêu cầu được thả, trong đợt đầu  vì lý do nhân đạo..

    

BBC  (Jan. 14) cho biết một số chi tiết thả con tin theo ‘dự thảo’:

·       Đợt 1:  Theo điều kiện của Palestine: 34 con tin dân sự sẽ được trao đổi với các tù binh Palestine. 3 con tin được thả ngay, số còn lại sẽ được thả trong các cuộc thương thuyết tiếp theo, trong vòng 6 tuần kế tiếp, Trong giai đoạn này Israel sẽ phải bắt đầu rút quân khỏi các khu vực dân cư tại Gaza..Giới chức Palestine cho biết các chi tiết thương thảo về các đợt 2 và 3, sẽ được bắt đầu vào ngày thứ 16 kể từ Thời điểm ngừng bắn..

·       Đợt 2: các con tin còn lại, quân nhân và quân dự bị Israel, sẽ được thả, đổi lại với một số tù binh Palestine.. Trong số 1000 tù binh mà Israel dự trù giao trả, có khoảng 190 đang thụ án tù, từ 15 năm trở lên. Giới chức Israel cho biết các tù nhân có án giết người sẽ không được phóng thích lại vào Vùng West Bank.. Trong giai đoạn 2 này Israel sẽ cho phép các cư dân trước đây cư ngụ  tại Bắc Gaza, chạy sang phía Nam; được trở về lại phía Bắc. Khoảng 2.3 triệu cư dân Palestine đã phải di tản..

·       Đợt 3 và sau cùng: Tái thiết Gaza.. có thể kéo dài nhiều năm!  Israel cho biết Quận đội Israel sẽ ở lại trong ‘khu vực trái độn (hình dưới) hay ‘khu vực an ninh’ bên trong Gaza, trong suốt thời gian ngừng bắn..

 

 

·       Tóm lược vài diễn biến:

Hamas đã từ Gaza tấn công vào Israel ngày 7 tháng 10, 2023, và cho rằng đã đạt được một chiến thắng “thần thánh”, phá tan được huyền thoại ‘bách thắng ‘ của Israel. Iran và Hezbollah đã cùng tham dự vào các tiến trình lập kế hoạch và xác định phạm vi của cuộc tấn công. Hamas cũng tính toán trước những thiệt hại có thể phải chịu.

 

Theo các tài liệu tịch thu được trong cuộc chiến, Hamas không đề cập đến cái giá mà Israel phải trả, cũng không bàn đến sự hy sinh  và thiệt hại của dân Palestine tại Gaza, không tính toán về con số thường dân thiệt mạng, vốn bị  xem là giá phải trả để giành độc lập cho Palestine, dưới sự lãnh đạo của Hamas!

   

Tài liệu chính thức của Hamas về Chiến dịch Tufan Al-Aqsa (Al-Aqsa Flood), phổ biến rộng trên các trang mạng của Hamas, chỉ giải thích và biện minh cho cuộc chiến tranh giữa họ với Israel, nhưng lại không nêu ra những lý do chính, dẫn đến cuộc tấn công 7 tháng 10..

   

Các lý do được Hamas nêu ra bao gồm nhiều sự kiện cũ:

·       Việc Israel xâm phạm Đền Thánh Temple Mount, Israel đã tùy thời điểm, khi có những bất ổn, phong tỏa khu vực tùy lúc. Hành động giới hạn này đã diễn ra từ 1967. (Temple Mount hay Noble Sanctuary,, al-Aqsa Mosque nằm tại một ngọn đồi ở Thành phố cổ Jerusalem, được xem là một Thánh tích của các tôn giáo Islam, Judaism và Thiên chúa giáo)

·       Sự kiện có 7 triệu người Palestine đang sống trong các Trại tỵ nạn trong vùng Trung Đông chưa có nơi cư trú chính thức.

·       Vấn đề Palestine, đặt ra từ hơn 75 năm,  vẫn không được giải quyết?

·       Việc dân Israel được đưa vào định cư tại West Bank, và việc Israel giam giữ các tù nhân Palestine..

   

Các lý do trên do Hamas viện dẫn không có gì mới? Bên cạnh đó, không có một diễn biến ‘thay đổi thế giới’ nào, khiến cho Hamas mở một tổng tấn công vào Israel, để gây một Trận chiến tranh toàn diện với sự yểm trợ  của “Trục đối kháng” do Iran lãnh đạo?

   

Các phân tích về các bài phổ biến trên trang mạng Hamas cho thấy mục tiêu chính của trận chiến do Hamas khởi động là ngăn ngừa thỏa thuận bình thường hóa  các liên lạc giữa Israel và Saudi Arabia. Mục tiêu này cũng được ghi trong các bản giao thức mật của Hamas, mà Israel tịch thu được..và  Mục tiêu này chính là ‘quyền lợi’ của Iran trong khu vực..

   

 

Yahya Sinwar, là người đã trực tiếp đặt ra các kế hoạch và cũng là người  thực thi Operation Tufan al-Aqsa. Do vị thế lãnh đạo tối cao Tổ chức Hamas tại Gaza, và cũng là một trong người đã sáng lập ra Tổ chức,  cùng với nhánh quân sự. Sinwar có quyền lực tối cao mà các người tiền nhiệm không có được.

   

Sau khi Ismael Honeyed qua đời, Sinwar được chính thức chỉ định làm Chủ tịch ‘Bộ Chính trị‘ của Hamas, và là lãnh tụ đầu tiên từ nhánh quân sự đi lên nắm quyền. Từ vai trò chỉ huy ‘Chiến đoàn  Izz al-Din-al Qassam, Sinwar đã trở thành Lãnh tụ  chỉ đạo toàn bộ Tổ chức, về cả  chính trị lẫn quân sự (Sinwar là lãnh tụ thứ tư của Hamas sau các nhân vật Musa Abu Marzouk, Khaled Mashal và Ismail Haniyeh).

   

Sinwar, theo Thông tán Al-Sharq Al-Awsat,  còn là sợi dây liên lạc chính giữa Hamas và Iran. Liên hệ này đã khiến Iran nhận huấn luyện cho dân quân Hamas, cung cấp vũ khí và tài trợ tài chánh cho Hamas.

   

Sinwar bị hạ sát là một ‘thảm họa’ cho Hamas.: Sinwar có sức lôi cuốn và thu hút quần chúng Palestine, khiến nhiều người đi theo. Từng thoát được nhiều cuộc săn lùng của Tình báo Israel sau vụ 7 tháng 10, Sinwar đã trở thành ‘biểu tượng’ cho Hamas, cho chiến thắng chống Israel…Khi Sinwar bị hạ sát, hình ảnh bị đảo lộn để Israel trở thành ‘Kẻ chiến thắng’.

   

Người kế vị Sinwar để lãnh đạo Hamas là Khalil al-Hayya (phụ tá chính trị của Sinwar trong Bộ ‘Chính trị Hamas), không có khả năng thu hút quần chúng; Trong khi đó Em của Sinwar là Muhammad al-Sinwar, đã thay thế anh, để chỉ huy lực lượng quân sự Hamas tại vùng Gaza (Muhammad al-Siwar thay thế cho Muhammad Deif, cũng bị giết). Ngoài ra còn có Izz ad-Din-al-Haddad, chỉ huy quân sự của North Gaza Brigade, còn đang bị truy lùng..

 

 

·       Tổn thất của Hamas

 

Israel đưa ra những con số (tháng 9/2024), loại được trên 17 nghìn chiến binh Hamas, (quán số ước lượng ban đầu 25 đến 30 ngàn quân). Những con số đưa ra không thể kiểm chứng, khi quân Hamas không thuộc dạng quân chính quy có đăng ký ‘số quân’ cùng giấy chứng minh. Israel cũng cho biết đã hạ được phần lớn các cấp chỉ huy và quân số của 24 tiểu đoàn Hamas (có danh xưng), Israel  thanh toán được một số các chỉ huy và lãnh tụ của Hamas (Danh tính được công bố rõ ràng)

   

Israel không chỉ tìm và diệt các tay Chỉ huy quân sự Hamas  hoạt động bên trong Gaza, nhưng cũng tìm và thanh toán cả các lãnh tụ Hamas, bên ngoài Gaza.

·       Bị giết tại Gaza:

·       Yahya Sinwar, lãnh tụ cao cấp của Hamas

·       Mohammed Deif, bị giết ngày 13 tháng 7, 2024 (Deif có tên trong danh sách cần loại trừ từ 2000s)

·       Bị giết bên ngoài lãnh thổ Israel

·       Ismail Haniyeh, Thủ lãnh Tổ chức Hamas từ 2017, bị hạ ngày 31 tháng 7 khi đang viếng thăm Tehran (Iran)

·       Farah Sharf, một thủ lãnh chính trị, bị hạ 30 tháng 9, 2024 tại Lebanon..

·       Saleh-Al Arouri Phó thủ lĩnh Hamas, từng thành lập Chiến đoàn Qassam, bị giết ngày 2 tháng 1, bằng drones tại Ngoại ô Beirut.

·       Marwan Issa: Phó tư lệnh quân sự Hamas, bị giết do không kích vào tháng 3.

 

Một số các ‘chỉ huy’ trung và cao cấp về quân sự và kinh tế  bị hạ:

·       10-10: Zakaria Abu Maamar và Jawad Abu Shammala; hai thành viên của “Bộ chính trị Hamas’. Maamar là trưởng ban kinh tế, còn Shammala là trưởng Ban liên lạc và phối hợp với các nhóm Palestine khác.

·       14/10: Merad Abu Merad và Ali Qadi, bị hạ do không kích. Cả hai đều là cấp chỉ huy quân sự. Merad chỉ huy ‘không quân Hamas’, còn Qadi là một cấp chỉ huy Binh đội tinh nhuệ Nukhba; Cả hai đều có những vai trò quan trọng trong cuộc tấn công 7 tháng 10 (dùng máy lượn vượt tường, đánh vào Israel)

·       17/10 Ayman Nofal bị hạ, là một chỉ huy quân sự cao cấp của Binh đoàn al-Qassam, đặc trách vùng Trung Gaza, và phụ trách việc chế tạo vũ khí…

·       17/10 Osama Mazini bị hạ, là thành viên Bộ Chính trị, đặc trách Giáo dục.

·       18/10 Jamila al-Shanti, nữ thành viên đầu tiên của Hội đồng Chính phủ Hamas, bị giết trong cuộc đột kích của Israel vào Jabalia, Bắc Gaza.

·       19/10 Jehah Mheisen, Chỉ huy lực lượng an ninh nội chính Hamas..bị giết.

·       31/10, Nasom Abu Ajina, chỉ huy Tiểu đoàn Beit Lahia của Hamas bị loại..Ajina có tên bị truy lùng do đã tàn sát cư dân tại Erez Kibbutz ngày 7/10. Cũng trong ngày này,  Ibrahim Biari một chỉ huy quân sự khác liên quan đến vụ 7/10 bị hạ khi đang trốn dưới địa đạo trong Trại tỵ nạn Jabalia..

·       Thay đổi chiến thuật:

   

Bị tấn công liên tục và chịu quá nhiều tổn thất về cơ cấu chỉ huy, Hamas không còn khả năng tập trung quân cũng như mở được các trận tấn công ‘thật sự’, và đành chuyển về  chiến thuật ‘du kích’ đánh bất ngờ, đột kích và rút chạy, giấu các nơi xuất phát sợ bị Israel trả đũa và san bằng.. Hy vọng của Hamas là dựa vào sự ủng hộ, che giấu của các cảm tình viên, nhưng niềm tin dần dần bị xói mòn.. Dân Gaza đã phải  cộng tác với Nhà cầm quyền Israel để có thể sống còn, không thể trông cậy vào Hamas..

   

Một số hoạt động của Hamas đã chuyển sang những phá hoại bên phần đất West Bank. Hoạt động khởi phát từ 2022 và tăng mạnh từ tháng 10-2023 với trên 130 vụ tấn công bạo động..(Hình dưới)

 

 

·       Nguồn tài trợ cho Hamas?

   

Các thiệt hại nặng về nhân sự, chưa phải là quan ngại đẻ Hamas buộc phải thay đổi chính sách, nhưng vấn đề tài chính để  hoạt động hiện là yếu tố quyết định sống còn..

(Quốc gia Palestine (State of Palestine) là một ‘thực thể’ gồm 2 khu vực ngăn cách, tách rời nhau: Dải Gaza và Vùng West Bank. Hamas ‘cai trị, Gaza, vùng đất có bờ biển. West Bank do Palestinian National  Authority điều hành (PNA), có sự trợ giúp của Hoa Kỳ và EU. Gaza không được Mỹ và EU trợ giúp vì Hamas được xem là một tổ chức khủng bố.)

   

Kinh tế của Gaza rất yếu kém, phải trông cậy vào các nguồn tài chính bên ngoài..

·       Lúc khởi đầu, Gaza cộng tác với Ai cập (có chung biên giới), vì tại Ai cập, một nhánh của Muslim Brotherhood nắm được chính quyền. Sau đó,  Hamas không còn liên hệ với Ai cập,khi phong trào Muslim Brotherhood bị dẹp tại Ai Cập. Gaza trở thành một phần đất bị phong tỏa, hoàn toàn phải sống nhờ ngoại viện. Hamas thu tiền thuế trên dân Gaza, kiểm soát các buôn bán, giao thương qua biên giới Ai cập.

– Qatar là quốc gia trợ giúp nhiều cho PNA, và giúp Gaza qua Liên Hiệp Quốc..Qatar cho phép Hamas lập Văn phòng từ 2012, Qatar có những liên hệ với Mỹ và được dùng như Nước trung gian khi cần thương thảo về các vấn đề Trung Đông. Các tay lãnh đạo Hamas dùng Qatar làm nơi cư ngụ, điều hành các hoạt động bên trong Gaza….

– Ai cập: Khi TT al-Sissi lên nắm quyền năm 2013, Cairo trở thành chống Hamas, vì xem tổ chức này như nhóm khủng bố, có thể gây rối cho Chính quyền Ai cập. Quân đội Ai cập phong tỏa, đóng các địa đạo nối Gaza với bên ngoài qua ngõ Ai cập, và chỉ cho phép vận chuyển một số hàng hóa thương mại vào Gaza qua ngõ Salah-al-Din..Số liệu 2021, ghi Hamas thu được 12 triệu USD tiền thuế, mỗi tháng, đánh trên hàng hóa Ai cập bán sang Gaza..

– Iran: Kẻ thù ‘truyền kiếp của Israel, là nguồn tài chính, quan trọng nhất cho Hamas, cung cấp ngân khoản, vũ khí và huấn luyện cho chiến binh Hamas. Iran cung cấp mỗi năm 100 triệu USD cho Hamas..

     

Iran hiện đang gặp nhiều khó khăn, khó tiếp tục tài trợ cho Hamas!

– Thổ Nhĩ Kỳ: Giữa Thổ và Israel có nhiều bất đồng, tuy vẫn có những giao thương nhưng Thổ chống Israel về các tranh chấp với Hamas, Thổ ủng hộ Hamas. Các ngân hàng Thổ nhận các dịch vụ giao dịch cho Hamas..

 

Viện trợ của Liên Hiệp Quốc:

·       Từ 2014 đến 2020, các cơ quan thuộc LHQ đã chi 4.5 tỷ USD tại Gaza.

·       Tháng 4-2024 UN Relief and Works Agency (UNRWA) đã kêu gọi d0óng góp một ngân khoản 1.2 tỷ USD, trợ giúp nhân đạo cho Gaza..

·       Hoa Kỳ đã tạm ngưng cung cấp ngân khoản cho UNRWA, yêu cầu điều tra lại các chi tiêu, và kết quả của việc chi tiêu..Các báo cáo cho thấy khoảng 1 tỷ USD đã bị Hamas bòn rút và dùng vào các mục tiêu chính trị và quân sự riêng cho Tổ chức, kể cả chi tiêu cho Nhóm lãnh đạo sinh hoạt tại Qatar,,?

                                                                             

 

Trần Lý

1-2025