Lý (và) thuyết

(Phần 2)

 

Trần Công Lân

 

 

Bạn và thù

 

Bạn hay Thù là mới hay đã có từ lâu? Bạn đã biết gì về kẻ thù cộng sản và người bạn (đồng minh) tư bản? Là con người tất nhiên có tình cảm từ gia đình, đến dân tộc đến nhân loại. Nếu trong gia tộc có người đứng vào hàng ngũ kẻ thù thì bạn đối xử ra sao (xem Bhagavad Gita)? Nếu gia đình bạn có người theo đồng minh mà đi ngược quyền lợi dân tộc thì bạn nghĩ sao? Chúng ta học được gì qua bài học Việt Nam Cộng Hòa và Nam Hàn?

 

Khi tìm bạn thì qua tiếp xúc, mỗi cá nhân phải tự tìm hiểu đối tượng qua lời nói, nhận định, việc làm chứ không thể chỉ vì mục đích là chấp nhận bất cứ ai tham dự. Vậy khi gặp đối tượng, bạn có thể xét đoán người đó thuộc trình độ, vai trò, vị trí nào trong công việc giữa bạn và họ muốn hợp tác? Hoặc nếu đó là kẻ thù thì khả năng tác hại sẽ như thế nào, khi nào?

 

Niềm tin và ước vọng (wishful thinking)

 

Không ai ép buộc bạn đi theo con đường hoạt động cho tha nhân. Đó là lẽ sống của bạn, là niềm tin, là hy vọng. Để thực hiện niềm tin thì bạn có đường lối, kế hoạch, lý thuyết chứ không thể là ước vọng (wishful thinking) mong phép lạ xảy ra. Vậy thì từng bước, từng giai đoạn bạn phải xác định việc làm, vai trò và vị trí của bạn trong công tác với tập thể có cùng chí hướng. Nhưng không phải ai cũng biết mình đang làm gì, ở đâu, trong tình trạng như thế nào?

 

Có niềm tin là điều tốt nhưng sẽ thực hiện như thế nào để thành sự thực mà không là ảo vọng. Đó là sự hiện diện của lý thuyết. Nhưng để thảo luận trên mặt lý thuyết thì không có mấy người. Ai là người đủ điều kiện?

 

Tâm lý và đạo đức

 

Bạn đi vào những sinh hoạt phức tạp của con người trong đời sống xã hội. Bạn có biết tâm lý của những loại người bạn sẽ phải tiếp xúc? Tâm lý đi chung với đạo đức. Tai và mắt giúp bạn nhìn và nghe những gì họ nói và làm. Tâm lý có thể rối loạn. Đạo đức có thể mù mờ. Vậy thì bạn sẽ lý luận như thế nào để đi tìm câu trả lời cho vấn để trước mắt? Bạn biết gì về triết học? Trong những cuộc thảo luận, tranh luận... bạn đã từng thấy có những người cãi cho bằng được vì vai trò, vị thế, bằng cấp hay vì bản ngã, tham vọng. Vậy thì bạn có nên phản bác, vạch ra những sai lầm hay làm ngơ? Bằng cách gì để biết lý luận của bạn đúng hay sai so với lý lẽ của đối thủ?  Nếu có thì sao? Và nếu không thì sao?

 

 

VII. Chủ nghĩa (ism) và Duy lý (cái lý của Duy)

 

Trong quá khứ nhân loại đã đi qua những chủ nghĩa: Duy Tâm, Duy Vật, Duy Sinh, Duy Thức; riêng tại VN đặc biệt có Duy Dân, Duy Văn Sử Quan (Hoàng Văn Chí, USA 1988). Triết học là lý luận để định hướng cuộc sống nhân loại. VN là quốc gia có lịch sử chiến tranh từ thời Trịnh-Mạc (1533) rồi đến Trịnh-Nguyễn, Tây Sơn Nguyễn Huệ- Chúa Nguyễn (1771-1802). Anh quốc đến VN 1803, Pháp đến VN 1817. Pháp xâm lăng VN 1858. Từ năm 1802 cho tới năm 1862, tại Bắc VN có từ 350 cho tới 400 cuộc nổi dậy của nông dân nổ ra. Trong số đó có 50 cuộc diễn ra dưới thời Gia Long từ 1802-1820, 254 cuộc dưới thời Minh Mạng (1820-1840), 58 cuộc dưới thời Thiệu Trị (1840-1847) và 40 cuộc nổi dậy dưới thời Tự Đức (1847-1862). Chiến tranh Pháp-Việt 1858-1884. Phong trào Cần Vương 1885. Pháp đô hộ VN cho đến 1930 VN Quốc Dân Đảng khởi nghĩa mở đầu cho giai đoạn kháng chiến chống Pháp dẫn đến cuộc chiến Quốc-Cộng chia đôi VN 1954, tiếp theo cuộc xâm lăng miền Nam 1975.

 

Người VN chưa bao giờ được yên để định hướng đi cho dân tộc ở tầm mức triết học. Lý Đông A (1921-1946) là người lập thuyết Duy Dân, không mấy ai hiểu nên sau khi ông mất thì hầu như không phát triển. Duy Văn sử quan của cụ Hoàng Văn Chí thực hiện vào cuối đời, ông mất vào giai đoạn chót để hoàn tất tác phẩm. Tuy có tranh luận với linh mục Kim Định và nhà văn Bình Nguyên Lộc nhưng chưa có kết quả rõ ràng.

 

Nếu hiểu chủ nghĩa là hệ thống triết học toàn triệt, xuyên suốt, hướng thượng thì Duy Vật không đáng gọi là chủ nghĩa; Duy Tâm, Duy Sinh, Duy Văn Sử Quan chỉ chú trọng đến Tâm, Sinh, Văn... mà không có đủ các cấu trúc xã hội, chính quyền, kinh tế hay giáo dục con người. Duy Thức giải thích tiến trình thành lập kiến thức con người để có cái biết, trí nhớ, thói quen....

 

Riêng có Duy Dân là hội đủ các yếu tố giáo dục con người, xã hội, hệ thống chính trị, kinh tế. Tuy nhiên vì viết vội và còn sơ khai nên cần thảo luận. Trở ngại chính là không mấy ai hiểu các yếu tố và tầm mức quan trọng của Duy Dân để  phát triển trong quần chúng, cộng đồng VN vì Duy Dân không phải là mục đích lập đảng chính trị mà là thực hiện cuộc cách mạng con người thời đại 2000s.

 

 

VIII. Tại sao phải có chủ nghĩa (ism)

 

Sống trong một xã hội yên bình thì nói chuyện chủ nghĩa là điều không tưởng. Nhiều người cho rằng sống trong một nước cộng hòa với sinh hoạt dân chủ, thế là đủ. Nhưng hiện nay, chúng ta đang sống tại Mỹ, quốc gia dân chủ nhất thế giới đang gặp cơn khủng hoảng chính trị trầm trọng vì: khủng hoảng Hiến Pháp? Vì sinh hoạt lưỡng đảng thất bại? Vì tam quyền phân lập bị lũng đoạn? Vì liên bang và tiểu bang không hợp tác? Vì kỳ thị? Vì bất công giàu-nghèo? Vì di dân bất hợp pháp? Vì những nhân vật dân cử là những kẻ gian dối với lời thể phục vụ đất nước? Hay vì bản chất của chế độ tư bản (cũng như cộng sản) chỉ là tâm lý học thay vì triết học?

 

Nếu bạn là người (hy sinh quyền lợi bản thân) để đi tìm ý nghĩa xây dựng xã hội, hạnh phúc cho tha nhân thì phải biết chính trị. Nhưng hoạt động chính trị là hoạt động trong một khuôn khổ hiến pháp chung. Khi đã bất đồng quan điểm về hiến pháp thì không thể là chính trị nữa mà đó là cách mạng để thay đổi. Cao điểm của chính trị là chiến tranh. Chiến tranh dẫn tới cách mạng. Đó là sự thay đổi toàn diện, triệt để và hướng thượng. Ai sẽ biết cuộc chiến sẽ dẫn nhân loại đi về đâu?

Các nhà chính trị phải có viễn kiến (vision). Với viễn kiến đó, bạn thấy gì? Khi một cơ chế chính trị suy sụp, thối nát thì phải thay đổi toàn bộ. Thay như thế nào? Phải chăng đó là một hệ thống Mở (dân chủ) hay Đóng (độc tài)?

 

Cũng như câu hỏi đặt ra lúc ban đầu trong mọi sinh hoạt: Cần phải làm gì (What need to be done)? Cái gì kế tiếp (what next)? Đó là những gì mà môn chính trị học của Tây phương không trả lời được. Vì sao? Vì khoa học đó được đặt trong khuôn khổ của hiến pháp và trật tự. Khi gặp một nhân vật hay tập thể không tôn trọng hiến pháp và trật tự như cựu tổng thống Trump thì tất cả sẽ rối loạn.

 

Nhìn lại các cuộc cách mạng Pháp và Mỹ khi xã hội rối loạn vì “Thượng bất chính, Hạ tắc loạn” thì phải có cách mạng để thay đổi toàn diện. Nhưng khi các nhà lãnh đạo không có triết học hướng dẫn thì sẽ dẫn đất nước đi vào cơn hỗn loạn khác (Pháp) hay đi đến một lý tưởng cóp nhặt (Mỹ) tưởng là tốt đẹp nhưng vì quá lý tưởng nên tạo nhiều sơ hở (nô lệ, di dân, nhân quyền...).

 

Nhìn qua các cuộc cách mạng cận đại (Tunisia, Ai Cập...) chỉ là sự bộc phát của quần chúng bất mãn với chế độ. Cho dù có thay đổi chế độ thì có gì mới để gọi là cách mạng? Nếu chỉ thay đổi lãnh đạo thì không phải là cách mạng. Cho dù có lý thuyết (chủ nghĩa) như cộng sản dựa trên triết học Duy Vật chỉ áp dụng tâm lý học mà không có đạo đức học.

 

Lãnh đạo chính trị mà không suy nghĩ kỹ, sâu xa chỉ nói cho qua chuyện thì sẽ đưa đến rối loạn. Lãnh đạo phải có tu dưỡng bản thân. Và chỉ có người đã tu dưỡng mới nắm nguyên tắc lãnh đạo, hiểu triết học để thấy sự thiết thực của một lý thuyết.

 

Dĩ nhiên lý thuyết không bắt buộc mọi người phải thông suốt. Bạn muốn đóng góp vào việc chung thì tùy theo vai trò, vị trí, trình độ... bạn sẽ cần hiểu biết những gì. Người bình dân sẽ hiểu theo trình độ của họ. Và tầng lớp trí thức sẽ hiểu theo tầm nhìn của họ.

 

Nếu những nguyên tắc đơn giản đã không được tôn trọng, cam kết thì hiến pháp của một nước Cộng hòa với ước mơ sinh hoạt dân chủ sẽ không bao giờ thành hình (hay chỉ là ảo mộng) khi mà người dân lẫn lãnh đạo không có chung nền tảng đạo đức của sự tu dưỡng. Đó mới là hiến pháp lâu dài của nhân loại chứ không phải chỉ là bản văn được gọi là “Hiến Pháp” mà con người sẵn sàng phản bội ngay sau khi tuyên thệ.

 

 

IX. Đi tìm một lý thuyết

 

Nhân loại đã có nhiều cuộc cách mạng. Nhưng đa số chỉ là đầu voi, đuôi chuột vì nhu cầu cách mạng có nhưng nhu cầu để có lý thuyết cách mạng đã không có. Đi tìm một triết lý cách mạng đòi hỏi con người cách mạng từ bản thân. Từ nhu cầu trước mặt để vươn lên tới tầm mức lý thuyết, lý luận triết học là một con đường rất dài. Không có bao nhiêu nhà cách mạng bỏ mục tiêu, nhu cầu trước mắt để đi tìm lý thuyết trước khi bắt tay vào việc. Đa số nhảy vào việc thực hiện và chúng ta có hôm nay.

 

Vậy khi có lý thuyết thì trở ngại là gì?

 

Người nắm (có) lý thuyết có thể (biết) thực hiện ra sao? Có người không dám thuyết vì sợ bị đánh cắp (Ai ăn cắp? Nếu họ có khả năng thực hiện lý thuyết đó thì có gì phải lo ngại?). Hoặc vì sợ nói ra sẽ bị truy hỏi và không trả lời được. Hay chỉ là “treo đầu dê bán thịt chó”?

 

Người đi tìm lý thuyết đa số chỉ muốn có câu trả lời chắc ăn. Hoặc muốn biết để làm vốn đi làm chính trị con buôn. Cũng có thể là người hỏi điều tra xem ai là chủ nhân của lý thuyết. Vì nếu là người sáng lập thì tất nhiên sẽ ăn trùm thiên hạ và trở thành lãnh đạo, dĩ nhiên nhiều người không thích vậy vì thiếu ... dân chủ.

 

Vậy ngược lại, nếu người lập thuyết đã quá cố. Lý thuyết để lại là phục vụ dân tộc, đất nước: ai là người có thể phổ biến, thuyết phục mọi người áp dụng? Người đó không phải chủ tịch tối cao vì lý thuyết là của chung. Những ai nhận thấy lý thuyết đó có thể giúp dân, giúp nước thì áp dụng.

 

Nên nhớ lý thuyết chỉ là những nguyên tắc hướng dẫn để thực hiện cuộc cách mạng. Với những lý tắc đó người thực hiện phải biết áp dụng những thông số (m) để đi tìm ẩn số (x). Ai tin rằng lý thuyết là cẩm nang (cứ y thế mà làm) là lầm.

 

Những ai quan tâm đến lý thuyết, đi tìm và thảo luận để cùng thực hiện là con đường dài và khó khăn. Cho dù may mắn có lý thuyết của tiền nhân để lại thì lớp người sau có mấy ai sẽ chấp nhận? Cho tới khi nào chúng ta chưa có được một lý thuyết nền tảng cho cuộc đấu tranh chung thì mọi nỗ lực chỉ là mảnh vụn chưa được nối kết. Nếu chúng ta có hơn hai lý thuyết thì sự cạnh tranh sẽ rõ rệt. Nên nhớ lý thuyết không phải là một mớ quan điểm rời rạc, chắp vá. Lý thuyết phải là một cấu trúc cho một quốc gia, dân tộc trong tương lai của cộng đồng thế giới với sự xây dựng từ con người, thiên nhiên, xã hội, cơ cấu chính trị, kinh tế có công bằng, bình đẳng, nhân bản....

 

Một khi đã có lý thuyết mà chúng ta không bắt tay thực hiện thì tất cả những gì đang làm chỉ là trò hề?

 

 

Kết luận

 

Tình hình hiện nay ngày càng thay đổi (trong nước lẫn ngoài nước). Nếu chúng ta không có tầm nhìn thống nhất về sự thay đổi của dân tộc, đất nước, kẻ thù, đồng minh... thì thế trận của chúng ta là gì? Như thế nào? Sẽ đi về đâu?

 

Đấu tranh nhân quyền là mục tiêu rất tốt. Nhưng nếu những ai đấu tranh cho nhân quyền (hay lương tâm) tiếp tục bị trục xuất khỏi VN thì làm sao vận động khối quần chúng?

 

Khối người Việt di dân vì kinh tế, du học... ngày càng tăng. Họ muốn hội nhập nền văn hóa VN không cộng sản. Cộng đồng Việt Nam (CĐVN) làm gì để giúp đỡ họ vì đó là nguồn nhân lực cho sinh hoạt CĐVN tương lai.

 

Tư bản Đỏ di tản tài sản ra nước ngoài, nhất là Mỹ. Nếu họ sống như Mỹ thì không nói làm gì. Nhưng nếu họ mua bất động sản, đặc biệt là các khu thương mại của CĐVN, để trở thành chủ nhân (landlord) thì chúng ta sẽ đối phó ra sao?

 

Trong khi một số người Mỹ gốc Việt tranh cử các chức vụ trong chính quyền địa phương nhưng thay vì phục vụ CĐVN và Mỹ thì họ đi hàng hai với CSVN. Đồng thời một số Việt di dân làm tay sai cho CSVN và hai nhóm đó bắt tay với nhau thì chúng ta sẽ đối phó ra sao?

 

Khi những người dân HongKong và Belarus bị đẩy ra khỏi nước, họ đã mau chóng thành lập ủy ban lãnh đạo để tiếp tục đấu tranh với bạo quyền trong nước. Còn chúng ta (vì ấu trĩ, thờ ơ, u tối như Nguyễn Chí Thiện đã nói) nên đã lỡ 50 năm nhưng cơ hội vẫn còn nếu chúng ta chuẩn bị để nắm. Bước khởi đầu là nhìn lại lịch sử VN kể từ sau 1975 để thấy rằng nền Đệ Nhị Cộng Hòa chấm dứt nhưng văn hóa Việt và tương lai dân tộc Việt với Đệ Tam Cộng Hòa vẫn còn đó. Làm sao thực hiện và thực hiện như thế nào, đó là nhiệm vụ của những người dân Việt còn quan tâm đến tương lai dân tộc và hòa bình thế giới.

 

 

Trần Công Lân

Tháng 10 năm 2023 (Việt Lịch)