Nhạc sĩ Lê Trạch Lựu và bài hát Em Tôi

 

 

(Người viết chưa hề quen  nhạc sĩ  họ Lê, nhưng  rất nhiều lần nghêu ngao bài  “EM TÔI” của ông .

 

Xin có lời cầu chúc Ông an b́nh nơi tiên cảnh .

 

 Không phải ai cũng  có một t́nh yêu  trong sáng như Ông . May cho Ông và nghĩ  xa hơn , may cho những  ai có được  một mối t́nh đẹp  như vậy .  Bởi v́ – nghĩ hơi  lẩn thẩn – trên thế gian này  , kiếm  được  một “true love”  không phải là  dễ!)

 

 

Theo tin tức vừa loan báo, nhạc sĩ Lê Trạch Lựu đă qua đời ở thành phố Paris hôm 6 tháng 2 năm 2015, hưởng thọ 84 tuổi

 

Nhạc sĩ Lê Trạch Lựu sáng tác bản nhạc nổi tiếng EM TÔI, cảm hứng có thật từ một cuộc t́nh lăng mạn với một thiếu nữ tên Kim Phượng năm 1946. Cuộc t́nh không thành khi Ông rời quê hương đi du học ở Paris năm 1951, cùng lớp với thi sĩ Nguyên Sa Trần Bích Lan và thi sĩ, đạo diễn Hoàng Anh Tuấn… Bản nhạc “Em Tôi” Ông sáng tác ở Pháp rồi chép tay gởi về Việt Nam, được Nhà Xuất Bản Tinh Hoa chọn và ấn hành năm 1955 (bản nhạc Tinh Hoa số 445).

 

 Năm 1946 là năm tôi đi trại hè Sầm Sơn, đi với đoàn Hướng Đạo, cùng nhiều đoàn khác, tập trung tại sân ga Hà nội. Tôi thoáng thấy một cô gái xinh xinh, dáng người phong nhă, có đôi mắt đẹp tuyệt vời. Không hiểu sao tôi thấy tôi như choáng váng, má tôi nóng bừng như lên cơn sốt; lần đầu tiên tôi thấy tôi có cái cảm giác lạ lùng này. Nhà đoàn tôi « đóng trại » to lớn, rộng răi, đó là những biệt thự nghỉ mát của bọn Pháp thuộc điạ bỏ lại, trước nhà là băi biển mênh mông, sau nhà có một cái giếng.

 

Trưa nào tôi cũng thấy cô gái ấy, đội nón, dưới nắng trang trang rũ áo, tôi ngồi bên cửa sổ nh́n cô ta. Thỉnh thoảng cô nàng ngửng đầu lên, vành nón che đôi mắt, nhưng tôi biết là cô ta đang nh́n tôi.. Thú thật, tim tôi đập th́nh th́nh. Chao ơi, yêu đương là như vậy hay sao? Đây là một rung động đầu tiên, nào đâu tôi có biết cảm giác này từ thuở ra đời.

 

Về Hà Nội tôi t́m nhà cô ta, v́ có duyên nên t́m được ngay, cô ta ở gần nhà tôi. Bây giờ ta phải t́m biết tên cô ta nữa! Chiều nào tôi cũng đi qua nhà cô ta, để nh́n vào nhà, t́m lại đôi mắt đẹp. Tôi thấy có nhiều cậu trai cỡ bằng tuổi tôi đi qua đi lại trước cửa nhà, như tôi.. Lúc đó tôi cũng thấy hơi hơi lo… sợ mất !

 

Nhưng may cho tôi, hồi ấy có một chú bé đi theo tôi hoài, hỏi ra là chú Mỹ, em cô Phượng. Trời ơi là trời, đất ơi là đất! Chúng tôi đi chơi với nhau. Một hôm, tôi viết một lá thư và mạnh dạn tôi hăng hái ra đi, nhưng chiều hôm đó tôi không thấy cô ta ra đứng ngoài cửa hóng mát. Rồi chiều hôm sau, chiều sau nữa. Thế rồi một chiều nào đó, tôi lại thấy cô ta đứng rũ tóc bên thềm.

 

T́m đủ nghị lực, tôi sán gần cô ta, tay đưa lá thư, miệng lắp bắp một câu: « Phượng… Phượng cầm… cầm lấy cho… cho… tôi… tôi… lá thư này… » Rồi xong, tôi cắm đầu đi mất, không dám quay lại, sợ nh́n thấy hoặc cô ta xé lá thư, hoặc quẳng xuống lề đường… tôi sẽ mắc cỡ …

 

 

Để đỡ cho cái nặng nề đó, tôi t́m cách nói khéo với chú Mỹ, chú bằng ḷng ngay. Thế là chú thành con chim xanh của tôi. Chiều nào chú cũng để một lá thư lên bàn. Bẩy tháng trời tôi viết đều đều, gần bẩy chục lá thư mà vẫn không thấy trả lời.

 

Tôi đau khổ quá không biết cô ta có yêu tôi không, tại sao cô ta không trả lời tôi, dù thuận dù không… Lúc bấy giờ tôi mới biết là t́nh yêu, thế nào là đợi chờ, là có nhiều đau khổ. Héo hon con người.

 

Thế rồi một hôm chú Mỹ tất tưởi chạy đến nhà tôi, đưa cho tôi một lá thư, hôm đó là một tuần trước ngày kháng chiến toàn quốc, tôi bồi hồi cầm lá thư, ở một góc có đề : Xin TRẠCH LỰU đừng giận KIM PHƯỢNG mà xé lá thư này…, tôi mở ra, đọc từng hàng chữ đều đều, tṛn tṛn, vuông vắn.. Phượng nói yêu tôi từ ngay lúc đầu… nhưng muốn thử ḷng tôi để xem tôi có phải là người đứng đắn rồi nói rằng ngày mai Phượng đi tản cư… ở Hà Đông, cách làng tôi mấy làng…

 

Tôi bàng hoàng như tỉnh một giấc mơ lâu dài chờ đợi từ bao nhiêu giờ, bao nhiêu phút. Thế là hai hôm sau, tôi đi bộ từ Hà Nội qua làng tôi tới làng tạm trú của gia đ́nh nàng, chúng tôi đi chơi dọc ḍng sông Nhuệ cùng chú Mỹ, mẹ của Phượng, bà cụ nh́n chúng tôi âu yếm từ đằng xa … đi chơi cùng nhau hết cả buổi chiều, tôi không dám cầm tay Phượng, tôi ân hận tới bây giờ. Tôi trở về thành, thế rồi chiến tranh, ba năm sau tôi sang Pháp. Không rơ Phượng ở đâu, tôi vẫn nhớ Phượng hoài.

 

Một hôm trong trường cái nhớ nó làm tôi điên đầu… trong giờ Etude cuối lớp có anh chàng TRẦN BÍCH LAN NGUYÊN SA đang đọc Socrate hay sao, bên phải gần cửa sổ HOÀNG ANH TUẤN… không biết hắn làm ǵ, chắc đang làm thơ, tôi cầm cây đàn bấm bấm… hai ngày sau thành bài EM TÔI… cả nhạc lẫn lời. Chủ nhật ra Paris, đường Volontaires, sau bữa cơm trưa, quây quần với nhau, trong đó có Anh Tuấn, Thi Liên, Thoa em gái Nguyên Sa về sau lấy Trần đ́nh Ḥa, Bội Liên đă nhận được bài tôi gửi tới trường, hồi đó cô ta có yêu tôi, nhưng tôi tránh v́ cô ta con nhà giầu… , Bội Liên dạo nhạc trên mấy phím ngà… Nhạc EM TÔI vang lên khắp cả căn pḥng, tôi tê tái nghe nhạc tôi, tôi thấy là lạ, chưa quen… v́ mỗi lần tôi đă nghe trong tôi hay nghe cây đàn bên tôi nói với tôi, bây giờ những ngón tay ngà chạy qua phím đàn đến với tôi, tôi như ngỡ ngàng đi vào cơn mê…

 

Thế rồi tôi chép lại nhạc và lời trên trang giấy học tṛ, trên những gịng như đă kẻ nhạc, tôi gửi tới nhà xuất bản TINH HOA…

 

Những tháng năm qua…

 

Rồi một hôm tôi t́m ra điạ chỉ của Phượng tôi viết về cho chú Mỹ, Mỹ trả lời tôi:
« Em nhận được thư anh, thế là anh vẫn mạnh, chị Phượng đợi anh trong một năm dài, thấy anh không về, tưởng anh chết, rồi ba năm sau chị Phượng để tang anh. Nhiều người đến hỏi chị, chị chỉ lắc đầu. Chị vẫn đợi anh, nhưng hôm qua chị Phượng đi lấy chồng, chị đă 26 tuổi rồi, ngày ngày thầy me thúc dục… »


Thế là tôi cắt đứt, để Phượng đi lấy chồng cho êm thấm, có bổn phận với chồng với con. Tôi không muốn ám ảnh Phượng nữa để cho nàng yên phận.


Sáu chục năm rồi vẫn nhớ em,

Nhớ ai rũ tóc đứng bên thềm,

Nhớ người giặt áo bên bờ giếng,

Nhớ nhiều, nhớ măi, măi không quên…

 

Sáu chục năm sau, tôi được biết tin một người bạn cùng trường năm xưa, anh Nguyễn Thiệu Giang viết cùng một tờ báo với tôi hồi đó cùng Thanh Nam, tôi có nhờ anh ta đến căn nhà cũ, anh nói Phượng không c̣n ở đấy nữa. Nhưng có cho tôi số phone, tôi gọi Phượng, đầu giây Phượng trả lời, tôi nói là tôi, cô ta nhắc đi, nhắc lại ba lần, anh LÊ TRẠCH LỰU hả, anh LÊ TRẠCH LỰU hả, như không tin là có thật, khi tôi bảo là tôi th́ cô ta ̣a ra khóc.

 

Nói chuyện cùng nhau hơn nửa tiếng, sau những lúc ân cần hỏi han. Phượng có nói, anh ấy có theo đuổi Phượng trong bốn năm trời, Phượng bảo Phượng có người, anh ta cứ đeo đẳng, Phượng có nói với anh ấy chuyện Phượng và anh. Anh ta chịu là trong ḷng Phượng có một người. Tôi xin thành thật cảm ơn Phượng, t́nh yêu Phượng cho tôi. những năm đợi chờ, đau khổ. Một lúc sau tôi hỏi Phượng: «Thế Phượng c̣n giữ mấy lá thư ấy không? » Tôi muốn t́m hiểu văn thời 16 tôi viết ra sao chắc là văn lủng củng lắm. Phượng trả lời tôi:


« Em để vào trong một cái hộp, nó đi theo em tất cả mọi nơi, trong đó có cả tập ảnh chụp hồi đó, nhưng chồng em thấy lúc nào em cũng buồn, nói với em nên giấu nó đi một chỗ, khi nào vui th́ hăy mở ra. Thế là ông ta bỏ vào đâu không rơ, mấy năm sau ông ta mất, t́m kiếm khắp nhà không ra. Em chỉ nhớ anh viết dài lắm… viết dài lắm… Hôm nọ em muốn t́m cái h́nh anh hồi đó, mà không thấy đâu. Tủi thân, em lại ngồi khóc, may rằng con, cháu em bữa đó tụi nó không có nhà…

 

 Nhạc sĩ Lê Trạch Lựu (1953-Paris)


Trích trong bài viết Em Tôi: Lê Trạch Lựu và mối t́nh theo măi một đời của Lan Phương:

Măi đến cuối năm 2009, 60 năm sau, ông liên lạc được một người bạn cũ từ bao năm ở lại Hà Nội, và chính người bạn này đă giúp nhạc sĩ họ Lê t́m ra số điện thoại của người xưa.. Qua đường dây điện thoại ông đă gọi về thăm hỏi bà. Bà không thể tin là ông c̣n sống, nhắc đi nhắc lại 3 lần như ngỡ trong mơ “anh Lê Trạch Lựu đấy ư?”. Ông tâm sự tiếp:

“Bây giờ chúng tôi nói chuyện với nhau. T́nh ngày xưa xa lắc xa lơ. Cô đă đi lấy chồng, mà tôi đă lấy vợ, bây giờ chỉ coi nhau như bạn già thôi. Quí nhau, kính trọng nhau, chứ không nghĩ đến t́nh yêu ngày xưa nữa. Không thể nào lập lại thời đó được. Nhưng hai người vẫn rất quí nhau, tôi vẫn thường gọi cho cô, hay cô có gọi tôi, nhưng mà ăn nói như hai người bạn thân thôi.”

 

Vợ chồng ông bà Lê Trạch Lựu – Danica

 

Từ ngày rời Hà Nội năm 1951, nhạc sĩ họ Lê chưa một lần trở lại quê hương. Ông lập gia đ́nh với một người vợ Pháp, gốc Ba Lan, mà theo lời ông th́ bà là người rất đẹp, đoan trang, miệng cười tươi như hoa, và ông nhận là số ông may mắn, từ người yêu đến người vợ ai cũng đoan chính.

 

Thời c̣n trẻ cũng có người bạn rủ ông về miền nam làm việc, và hăng thông tấn Pháp cũng muốn ông về để lập một cột trụ ở bên đó, nhưng nhạc sĩ họ Lê tâm sự:

“Tôi nghĩ rằng hồi đó tôi có đứa con nhỏ nhất mới 3 tuổi, nếu tôi về Việt Nam tôi sẽ mê một cô Việt nam, tôi sẽ lấy cô Việt Nam, sống với cô Việt Nam th́ tôi sẽ không trở lại Pháp nữa. Tôi tự nghĩ: ḿnh sinh ra con, ḿnh không nuôi con, ḿnh bỏ nó, sung sướng với cuộc sống của ḿnh, rồi sau này con ḿnh nó nh́n ḿnh bằng cách ǵ ḿnh không thể sống được. V́ thế tôi không đi. Mà nếu tôi đi, th́ cũng không thể trở về được, nghề của tôi là ra chiến trường quay phim. Tôi vui thích với nghề đó lắm, mà có thể chết được, nên về th́ không thể nào trở lại được nữa.”

 

Trong buổi nói chuyện với nhạc sĩ Lê Trạch Lựu, năm nay đă trong lứa tuổi bát tuần, ông có cho biết về những sáng tác khác của ông, những ca khúc đă bị cái bóng của “Em Tôi” che mờ:

“Nhạc của tôi người ta không biết nhiều, người ta chỉ biết đến ‘Em Tôi’ thôi. Ở Hà Nội, ông Thẩm Oánh có ra một bài của tôi là bài ‘Thôn Chiều’, ông ấy quí bài đó lắm. Sang Pháp, nhớ quê hương, tôi làm bài ‘Nhớ’ được tŕnh bày trên đài phát thanh Hà Nội, và Sài G̣n sau này. Bài thứ ba là bài ‘Em tôi’. Bài ‘Em Tôi’ được người ta quí trọng nó quá nên thên hạ quên mất ‘Nhớ’ và ‘Thôn Chiều’.”

 

Khoảng 20 năm sau khi “Em Tôi” ra đời, vẫn nỗi nhớ người xưa, nhạc sĩ họ Lê đă sáng tác “Cành Mai Tóc Ngắn”.

 

Cũng trong buổi nói chuyện, nhạc sĩ Lê Trạch Lựu có lời nhắc những ai yêu mến ông xin để ư cho 3 chỗ trong lời nhạc của bài “Em Tôi” mỗi khi hát:

 

1.. Cho anh gót thắm đem dệt nhớ nhung lời thơ (không phải “rót thắm” hay “góp thắm”); Ông giải thích: người đàn bà xưa ăn mặc kín đáo, quần chùng áo dài, gót sen của nàng là nguồn xúc cảm, gợi trí tưởng tượng, chứ không lộ liễu như bây giờ.

 

2.. Đèn trăng phô sắc huy hoàng sáng hơn màu nắng (không phải là “đàn trăng”).

 

3.. Này trăng, này sao chia nhé em (không phải là “này trăng, này sao kia nhé em”.

 

 

 

 

Tin Tức - B́nh Luận     Vinh Danh QLVNCH     Audio Files     Tham Khảo     Văn Học Nghệ Thuật     Trang Chính