Thầy Tôi: Bùi Giáng

 

 

 

 

Tác giả: TÔ MẠN THÙ (Su Manshu)
Bản dịch: Bùi Giáng (1926-1998)

 

Ta cứ tưởng xuống trần chơi một chốc

Nào ngờ đâu ở mãi đến hôm nay

 

 

Người từ vô tận tái sinh

Đi qua trần thế mang tình nhân gian.

 

Bùi Giáng

 

 

 

 

Thủ bút của Bùi Giáng

 

 

Tặng người bạn cũ một bài thơ vui

 

Gửi anh Trịnh Công Sơn

 

(Uống xong nằm ngủ chiêm bao thấy gì)

Uống xong chén rươụ nồng nàn

Về vườn nằm võng dịu dàng ngủ say

Diệu kỳ thay! Giấc mộng dài

Tận cùng bờ bến, thiên thai ghé về

Gặp em khắp mặt sơn khê

Em thành tiên nữ đề huề tiên nương

Gặp em ở khắp phố phường

Em thành thơ mộng thôn nương thôn làng

Cuối cùng tận tuyệt bóng vang

Em thành Thần Nữ huy hoàng không tên.

Bùi Giáng

 

 

 ***

 

Phạm Công Thiện

 

 

  

Tạp ghi:

 

Có một người bạn đã chuyển cho tôi đọc một bài viết về ông Phạm Công Thiện (PCT). Sau khi xem xong, tôi thấy ông PCT khi về già có khuôn mặt hao hao giống như ông Bùi Giáng (BG), kể cả đầu tóc xơ xác, lưa thưa. Đọc vài đoạn trích dẫn về  PCT, tôi cảm thấy hình như ông có vẻ hơi “ngông” và xem thường thiên hạ. Thiên hạ đây là những người cũng nổi tiếng tài cao và  học rộng như ông.

 

Nếu PCT còn kẹt lại ở VN như BG sau 1975, có lẽ rồi cũng tàng tàng, điên điên chẳng khác  gì vì thất chí.

 

Người cộng sản lúc nào cũng đè đầu, bóp cổ dân thì làm sao ông PCT có thể dám coi thường họ như lúc còn sống dưới chính thể  VNCH được. Ngay cả một cán ngố i-tờ nhỏ tuổi đáng cháu chắt còn gọi các cụ đáng bậc ông bà, cha mẹ là ‘anh” và “chị” để san bằng giai cấp, như vậy một người tâm tánh  như ông PCT khó mà sống dưới chế độ cộng sản!

 

Xin xem bài viết của ông Nguyễn Văn Trung:

http://www.viet-studies.info/NguyenVanTrung_OngPhamCongThien.htm
 

Vì đọc bài viết về PCT mà tôi mới nhớ lại những kỷ niệm của tuổi học trò với người thầy dạy Việt Văn Bùi Giáng. Tôi không dám lạm bàn xa hơn về ông PCT, tôi chỉ so sánh thơ của hai ông thôi. Theo thiển ý của tôi, thơ ông PCT không hay bằng ông BG. Thơ của BG hay vì đượm chút điên lãng tử mà thành thâm thúy.

 

Ông PCT có một bài thơ được Lê Uyên Phương phổ nhạc, nếu tôi nhớ không lầm:

 

 

Hiu Hắt Quê Hương

 

Mười năm qua gió thổi đồi tây
tôi long đong theo bóng chim gầy
một sớm em về ru giấc ngủ
bông trời bay trắng cả rừng cây

Gió thổi đồi tây hay đồi đông
hiu hắt quê hương bến cỏ hồng
trong mơ em vẫn còn bên cửa
tôi đứng trên đồi mây trổ bông

Gió thổi đồi thu qua đồi thông
mưa hạ ly hương nước ngược dòng
tôi đau trong tiếng gà xơ xác
một sớm bông hồng nở cửa đông

 

Kim Tuấn cũng có một bài thơ thất ngôn, cách gieo vần và âm điệu đọc nghe cũng tương tự như bài thơ của ông Phạm Công Thiện, được Phạm Đình Chương phổ nhạc:

 

 

Ta ở trời Tây nhớ trời Đông

 

Ta ở trời Tây nhớ trời Đông
Nhớ trong sợi khói cuốn phiêu bồng
Có muôn trùng núi ngăn người đến
Có một nguồn xa chia mấy sông.

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ nhau nghìn nỗi xót xa lòng
Sao ta chợt thấy men đời đắng
Thấy một mình trong nỗi nhớ mong.

Ta trời Tây nhớ trời Đông
Nhớ như con nước trôi thành dòng
Như chim mỏi cánh, bay tìm núi
Có một mình riêng, hoài ngóng trông

Ta ở trời Tây, nhớ trời Đông
Nhớ mưa nhòa phiếm, nắng tơ hồng
Nhớ đôi dòng tóc, chia đường gió
Cõi mình ta mù,  như hư không.

 

Bùi Giáng có dịch bài thơ “L'Adieu” của Guillaume Apollinaire (1880-1918) rất hay:

L'Adieu

J'ai cueilli ce brin de bruyère

L'automne est morte souviens-t'en

Nous ne nous verrons plus sur terre

Odeur du temps brin de bruyère 

Et souviens-toi que je t'attends

Bản dịch của Bùi Giáng

Lời vĩnh biệt

(1)
Ta đã hái nhành lá cây thạch thảo

Em nhớ cho, mùa thu đã chết rồi

Chúng ta sẽ không tao phùng đựợc nữa

Mộng trùng lai không có ở trên đời

Hương thời gian mùi thạch thảo bốc hơi

Và nhớ nhé ta đợi chờ em đó...

Nhưng Bùi Giáng không phải chỉ dịch một lần. Nhà thơ Bùi Giáng đã khai triển và tiếp tục viết sang bài thứ hai:

(2)
Đã hái nhành kia một buổi nào

Ngậm ngùi thạch thảo chết từ bao

Thu còn sống sót đâu chăng nữa

Người sẽ xa nhau suốt điệu chào

Anh nhớ em quên và em cũng

Quên rồi khoảnh khắc rộng xuân xanh

Thời gian đất nhạt mờ năm tháng

Tuế nguyệt hoa đà nhị hoán tam.

Và tiếp tục dịch thoát ý sang bài thứ ba:

(3)
Mùa thu chiết liễu nhớ chăng em?

Đã chết xuân xanh suốt bóng thềm

Đất lạnh qui hồi thôi hết dịp

Chờ nhau trong Vĩnh Viễn Nguôi Quên

Thấp thoáng thiều quang mỏng mảnh dường

Nhành hoang thạch thảo ngậm mùi vương

Chờ nhau chín kiếp tam sinh tại

Thạch thượng khuê đầu nguyệt diểu mang.

Bùi Giáng (1926-1998)

 

- Trích từ  “Đi vào cõi thơ” Bùi Giáng, trang 80-82, nhà xuất bảng Ca Dao, Saigon, Việt Nam 1969.

 

Suốt 15 năm sau khi Bùi Giáng mất, tôi có đọc rất nhiều bài viết huyền thoại về Bùi Giáng nhưng tôi không thấy có bài viết nào viết về Bùi Giáng của những năm ông đi dạy học từ 1953-1956. Tôi không nhớ rõ là năm nào tôi đã học lớp đệ lục hay đệ ngũ với thầy Bùi Giáng (1953 hay 1954)  tại trường Tân Thanh do Giáo Sư Phan Ngô làm hiệu trưởng.

 

Trong ký ức của tôi, tôi không thể quên được những tháng ngày học với thầy  Bùi Giáng. Tôi có một vài kỷ niệm vừa sợ hãi, vừa đam mê văn chương thơ phú qua con người hình như không được bình thường của BG ngày đó. Không biết có những ai đã học qua lớp Việt Văn tại trường Tân Thanh thuở đó, bây giờ có còn nhớ đến những giờ Việt Văn vừa vui vừa hồi hộp với thầy BG không?

 

Riêng tôi, tôi nghĩ rằng tôi phải kể lại những giai thoại mà tôi đã hân hạnh được học với người thầy Việt Văn BG. Tôi nói hân hạnh vì sau 1975, BG được nổi tiếng vì cái điên của ông trong đời thường lẫn trong thơ văn  chứ những ngày học với ông lúc trước thì sợ lắm, không thể nói là hân hạnh được. Tuy nhiên, nếu nói thế thì hóa ra phản thầy, tôi phải nói là nhờ được học với BG mà tôi mới hấp thụ được cái tâm hồn thơ văn lãng mạng của chính ông và của những thế hệ thi văn đi trước (thơ văn thời tiền chiến). Sau này nghĩ lại tôi mới biết ông BG là người hơi bất bình thường mà dạo đó chưa có ai khám phá ra đó thôi.

 

Ngày ông chưa bị điên, ông đã sáng tác rất nhiều bài thơ và ông cũng là dịch giả và nhà biên khảo.

 

Xin trích vài bài thơ rất tình của BG lúc bình thường:

 

Trẫm Nhớ Em

 

Trẫm nhớ em như nhớ một người

Rất gần mà cũng rất xa xôi

Vì sao? Quả thật Trẫm không biết

Giải thích thế nào cho rõ ra

Chỉ biết rằng em đẹp quá chừng

Khiến linh hồn trẫm nhớ mông lung

Nhớ xa vắng quá như người lạ

Nhớ một người xa lạ quá chừng.

 

 

 

Vỗ Về 

 

Ta đứng lại bên này chồ đợi

Ô phải không? Em đó phải không

Ta đếm lại từng ngón tay lẩy bẩy

Đời chúng ta là mấy trăng tròn

Ngày vui ngắn? Lòng đã vui mấy bận

Ngày vui đi? Mấy bận giữa lòng ta

Để lây lất mưa về xuân lấm tấm

Ô thiều quang ta biến vội sao mà

Em có khó? Ta xin em đừng khóc

Em nhìn ta lệ chảy có vui gì

Trang phượng mở giữa nguồn em hãy đọc

Nước xuôi dòng ngàn thu hận mang đi

 

 

Môt bài thơ vui:

Tặng Diêm Vương

 

Ngày sau Thượng Đế hỏi anh

Ở trần gian có thấy đành lòng không

Thưa rằng: rất có và không

Vì chưng nửa cuộc Nường Mông* vội gì

Hỏi rằng giờ có muốn đi

Về Thiên Đường ngó mấy Dì Tiên Nga?

Thưa rằng: thà ở với ma

Miễn là được thấy lại Tòa Mông Rô*.

 

*Marilyn Monroe

 

***

 

Tôi không ngờ người thầy mà tôi vừa học vừa hồi hộp khi xưa, sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, ở lại sống với cộng sản ông đã điên vì thất chí. Có người nói ông giả điên để bề chửi cộng sản. Ông hay đi lang thang khắp nơi với hình dáng tiều tụy trông rất tội nghiệp. Vì ông điên nên thơ của ông dạo đó cũng mang nét điên theo, nhưng là cái điên lãng mạng có tình người. Tôi nói thơ ông lãng mạng vì sau này có giai thoại kể về chuyện ông đã yêu Kim Cương một cách rất ngộ nghĩnh và rất đáng yêu. Bà Kim Cương cũng thương ông vì tội nghiệp.

 

Kính Thưa

 

Kính thưa công chúa Kim Cương

Trẫm từ vô tận ven đường ngồi đây

Tờ thư rất mực nóng dày

Làm sao định nghĩa đêm ngày yêu nhau?

 

***

 

Kể từ tao ngộ đầu tiên

Kim Cương vô tận, thuyền quyên vô cùng

Bốn mươi năm đã lẫy lừng

Âm thầm tưởng niệm lạ lùng giai nhân

Trái tim thiết thạch vô ngần

Từ tam thu tới tử phần hôm nay.

 

Bùi Giáng

 

 

Tôi không kể thêm nữa vì có rất nhiều người đã viết về Bùi Giáng sau khi ông mất. Ở đây, tôi chỉ kể lại những chuyện khi tôi còn là người học trò trong lớp Việt Văn của Bùi Giáng mà thôi.

 

Tôi nhớ có một lần vừa vào lớp, Bùi Giáng chưa kịp ngồi xuống, ông đã nói:

- Hôm nay bài viết luận văn của chị N là hay nhất.

 

Trời ơi, vừa nghe Bùi Giáng phán một câu như vậy là hồn vía tôi muốn bay lên mây và tôi ao ước nếu mình có phép tàng hình ngay lúc đó được thì quá tốt. Tôi thấy có một anh bạn cùng lớp đã bị Bùi Giáng nói giỡn chơi thôi, anh cảm thấy mắc cở và quê quá nên bỏ luôn lớp học. Do đó tôi nghĩ chắc ông Bùi Giáng chê bài viết của tôi dở vì tánh ông hay nói tàng tàng, không ai đoán trước được là ông nói thật hay giả, vì thế tôi rất lo sợ và cảm thấy mắc cở.

 

Tôi lo sợ cũng có lý do vì hôm đó gần đến giờ đi học rồi tôi mới nhớ ra là quên chưa làm bài luận văn. Tôi quýnh quáng lên cố viết cho xong trong vòng có khoảng nửa giờ thôi  vì xe nhà của người bạn sẽ đến đón đi học. Bài luận văn ngày đó tôi nhớ mang máng hình như là đề bài “Tả con mèo và con chó ở chung nhà và kể lại hành động của hai con khi gặp nhau.” Quả thật bài luận văn của tôi đã được ông Bùi Giáng cho điểm cao nhất lớp và ông còn đọc lại cho cả lớp nghe. Ông khen từng đoạn mà tôi kể chuyện hai con chó và mèo vờn nhau rồi cắn nhau ra sao. Lúc đó tôi không dám nhìn ông vì sợ lỡ bất ưng ông điên điên rồi ông bắt tôi làm thêm điều gì khác lạ nữa chắc chết!

 

Ngày đó hình như lớp học có khoảng trên dưới 30 người cả nam lẫn nữ. Nam sinh nhiều hơn nữ sinh. Nữ sinh đi học mặc áo dài từ lớp đệ thất trở lên và nam sinh mặc quần tây dài với áo sơ mi  ngắn tay hay dài tay  bỏ trong quần trông rất lịch sự, nghiêm trang  và chững chạc, tuy chúng tôi chỉ vào khoảng 14, 15 tuổi thôi. 

 

Có lần Bùi Giáng gọi một anh nam sinh đứng lên ngâm thơ của Quang Dũng, ông Bùi Giáng đã viết sẵn bài thơ đó lên bảng rồi. Anh bạn đó đứng như trời trồng vì ngâm thơ đâu có dễ ai ngâm cũng được. Thế là Bùi Giáng cho ngồi xuống và ông nói:

- Có ai ngâm được bài thơ này không? Tôi sẽ gả con gái đẹp của tôi cho, thế rồi ông đảo mắt nhìn quanh. Tôi nghĩ lúc đó chắc cả lớp muốn độn thổ nhưng không làm sao chui xuống đất được để trốn. Nam sinh ngày đó còn nhỏ xíu mà Bùi Giáng nói sẽ gả con cho. Thấy chẳng có ai dám hó hé đứng lên, ông tự ngâm một mình, đó là bài thơ “Tân Thời” của Quang Dũng  mà tôi còn thuộc nằm lòng trong mấy chục năm qua. Điều này chứng tỏ rằng Bùi Giáng đã in đậm nét trong tôi chỉ vì ông dạy bọn tôi học với vẻ tàng tàng, hơi mát mát nhưng tiềm ẩn nhiều điều thi vị mà ngày còn nhỏ tôi đã không nhận ra. Sau này tôi cố tìm kiếm bài thơ này vì tôi nghĩ tôi nghĩ mình chưa nhớ hết nguyên bài. Nhưng chưa bao giờ tôi thấy nó xuất hiện  trong bất cứ bài bình luận nào về thơ văn của thi sĩ Quang Dũng trong sách vở văn chương và kể cả tìm kiếm trên internet. Tôi nhớ rất rõ là chính ông Bùi Giàng viết lên bảng bàì thơ “Tân Thời” và ghi tên tác giả là Quang Dũng.

 

Tân Thời

 

Em diện tân thời anh cũng yêu

Song yêu chỉ được dáng yêu kiều

Em ơi lộng lẫy ngoài thôi đó
Chưa đủ lòng anh thấm thía nhiều

 

Muốn mua cho được trái tim anh

Mua được tim anh khó đã đành

Chớ tưởng lòng anh là gỗ đá

Ái tình anh thật rộng mênh mông
 

Ái tình anh đã có hẳn rồi

Xưa nay anh vẫn thấy không người

Không người chi để lòng anh đắm

Anh đắm anh say suốt một đời.

…………..

 

 

 

 

 Nhà thơ Quang Dũng

Dựa vào chi tiết bài phỏng vấn  nhạc sĩ Trịnh Hưng của Thy Nga, phóng viên đài RFA: “Các giai thoại về nhà thơ Quang Dũng”,  tôi càng đoán chắc tác giả bài thơ “Tân Thời”  là của Quang Dũng vì lời kể lại của nhạc sĩ Trịnh Hưng:

- “Ông Quang Dũng lên Việt Bắc giúp con một người công chức đặc trách tỉnh đó là cô Loan. Là gái mới, lại thấy ông này đẹp trai, học giỏi thành ra cô ấy yêu ông này ghê gớm lắm. Nhưng Quang Dũng lại không dám chuyện tình cảm vì sợ đang hoạt động trong đảng, hai nữa là thấy việc chống Tây chưa thành công, nên từ giã cô ấy, sang tỉnh khác hoạt động thì bị mật thám Tây bắt, vì thế đảng mới đưa ông qua Tàu. Sang Tàu, ông ấy học trường Hoàng Phố.”

http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/QuangDungPoetryWithSbsFromSongwriterTrinhHung_TNga-20071021.html

 

Bùi Giáng thuộc nằm lòng rất nhiều bài thơ của Quang Dũng, Hồ Zdếnh, Tố Hữu, Xuân Diệu, v..v…Ngày nào có giờ học với ông, ông cũng không quên viết lên bảng ít nhất là một bài thơ tiền chiến thật hay. Tôi là người góp nhặt thơ do Bùi Giáng viết lại trong những giờ học với ông. Tôi chỉ học với ông có hơn nửa năm rồi tôi chuyển lên Dalat học. Sau đó tôi có trở lại trường Tân Thanh để học tiếp lớp đệ nhị và tôi không còn thấy ông Bùi Giáng dạy ở đó nữa.

Xin cám ơn và tưởng nhớ người thầy nửa điên nửa tỉnh và đa tài lẫn đa tình Bùi Giáng, tâm hồn ông đã mang nặng chất lãng mạng của thi văn và ông là người đã gieo mầm văn chương, thơ phú vào đầu óc non dại của tôi ngày xưa.

 

 Bùi Giáng đọc thơ Kim Cương?

 

 

 Kim Cương: Người tình bất diệt của BG

 

 

Tạc tượng Bùi Giáng

 

 

Chùa Giác Ngộ thờ Bùi Giáng

 

GiọtMưaThu 9 - CĐ