Như một bài tập làm văn – thơ Trần Vấn Lệ
Đặng Xuân Xuyến
“Như một bài tập làm văn” là bài thơ sáng
tác gần đây của nhà thơ Trần Vấn Lệ.
Thơ 5 chữ, cuốn hút người đọc ngay từ những câu thơ đầu:
“Gió không chừa ngọn cỏ
Mưa không chừa lá nào”
Tả thực mà tinh tế, nhiều gợi cảm. Chữ không thừa không thiếu, vừa
đủ để người đọc “cảm thấy”, “nh́n thấy” trận mưa quét rát rạt đang
diễn ra trước mắt.
Câu: “Mưa gió rung rinh rào” làm nặng thêm sức lạnh của gió mưa,
khiến người đọc gai người rùng ḿnh với cảm giác cô đơn trước khung
cảnh hoang vắng, lạnh lẽo của chiều mưa gió.
Câu: “Hoa đào c̣n, rụng hết...” ngắt thành nhịp 3/2 với dấu chấm
lửng ở cuối câu khiến dư âm buồn của trận mưa quét đă tàn phá cảnh
vật thêm u ám, xót xa.
Không gian và thời gian càng lạnh lẽo và hoang vắng khi nhà thơ đặt
“Người đưa thư, một ḿnh” giữa “Rộng mênh mông phố xá”, nhất là cách
ngắt câu ở “Người đưa thư, một ḿnh” thành 2 vế để tăng thêm sự cô
tịch và đẩy sự hoang vắng lạnh lẽo của phố xá chiều mưa nhuốm thêm u
buồn sang nỗi ḷng của người thơ.
Từ “làm” cố ư lặp lại ở câu: “Làm việc và làm thinh” chủ ư để nhấn
mạnh h́nh ảnh lẻ loi nhưng cần mẫn, trách nhiệm với công việc trong
suy nghĩ, hành động của người đưa thư.
“Cái bóng h́nh” người đưa thư “quen thuộc!” được Trần Vấn Lệ vẽ tiếp
bằng những câu chữ b́nh dị, đời thường mà thật ấn tượng:
“Ông vẫn đi từng bước
Dừng lại trước từng nhà
Cái hộp thư mở ra
Cái hộp thư khép lại...”
Tôi bị những câu thơ này ám ảnh.
H́nh ảnh người đưa thư cần mẫn, lặp lại đều đều những hành động đơn
điệu, tẻ nhạt nhưng cần mẫn, chỉn chu như một lịch tŕnh sắp đặt sẵn
được nhà thơ quan sát kỳ thú và kĩ lưỡng đến từng chi tiết. Hai câu:
“Cái hộp thư mở ra / Cái hộp thư khép lại...” thật ám ảnh những nỗi
niềm về cơi người, phận người.
Rồi nhà thơ chạnh buồn, hẫng hụt:
“Mai, Chúa Nhật th́ phải?
Sẽ không được thấy ông!
Phố xá đă mênh mông
Sẽ mênh mông thêm chút...”
Cặp từ “mênh mông” được sử dụng như điệp từ, lặp lại ở câu 3 và câu
4 của khổ thơ đẩy nỗi buồn thêm se sắt.
Nhịp thơ dàn trải, trầm buồn bỗng vướng chút loạn nhịp, tiết tấu
thay đổi, với những h́nh ảnh khá đắt: “Mưa như cầm b́nh trút / Gió
vẫn như lá cờ” khi dùng để ám dụ trận “cuồng phong” đang “nổi loạn”
trong ḷng thi sĩ:
“Mưa như cầm b́nh trút
Gió vẫn như lá cờ
Mưa gió và gió mưa
Cách ly đời ly cách...”
Đến đây người đọc mới vỡ lẽ nhà thơ bị “cầm tù” trong bốn bức tường
bởi dịch virus Vũ Hán nên ông khao khát được “tự do”. Sự đảo từ “mưa
gió” thành “gió mưa”, “cách ly” thành “ly cách” ở ngay trong câu 3
và câu 4 của khổ thơ được sử dụng như một thủ pháp để diễn tả tâm
trạng bức bối, tù túng, khao khát được tự do không chỉ của riêng nhà
thơ Trần Vấn Lệ trong những ngày “cách ly xă hội” pḥng chống virus
Vũ Hán.
Nếu ở những khổ thơ trước là tâm trạng u buồn do ngoại cảnh (dịch
virus Vũ Hán) tác động tới (cách ly xă hội) th́ ở những khổ thơ cuối
bài là tâm trạng u uẩn, đằm sâu trong trái tim người xa xứ. H́nh ảnh
người đưa thư lặp đi lặp lại suốt bài thơ như những thước phim quay
chậm sự đơn độc nhưng cần mẫn, chỉn chu với công việc của người
trung chuyển, để giữ sự b́nh yên, ấm êm cho xă hội.
H́nh ảnh ấy khiến người con xa xứ nghẹn ḷng khi nghĩ tới những lo
toan, vật lộn t́m kiếm kế mưu sinh của những người thân nơi đất Mẹ
Việt Nam giữa đại dịch virus Vũ Hán. Nhà thơ thốt lên:
Tôi nhớ quá Việt Nam
Mẹ Cha cơng mưa nắng...
Rồi kết thúc bài thơ ở kết mở, ai nghĩ sao th́ tùy:
Cho tôi được im lặng
khi nghĩ về Quê Hương!
Tôi không thích cái kết của bài thơ như thế! Bởi yêu Quê Hương ai
lại chọn giải pháp im lặng? Bất kỳ lư do nào, hoàn cảnh nào th́ tôi
nghĩ giải pháp: “Cho tôi được im lặng / khi nghĩ về Quê Hương” vẫn
thuộc tâm thế của người có t́nh yêu Quê Hương chưa đủ lớn để vượt
qua những trở ngại của phép tính giữ ḿnh.
Nhưng đấy là quan điểm của tôi, theo góc nh́n của một bạn đọc. C̣n
kết thúc bài thơ thế nào? Ư tứ ra sao là quyền của nhà thơ Trần Vấn
Lệ.
Với tôi, “Như một bài tập làm văn” là bài thơ nhiều
cảm xúc, nhiều ám ảnh!
--------------
Như một bài tập làm văn
Gió không chừa ngọn cỏ
Mưa không chừa lá nào
Mưa gió rung rinh rào
Hoa đào c̣n, rụng hết...
Không thể nói là ghét
Không thể nói là thương
Không Địa Ngục, Thiên Đường
Im lặng. Buồn khôn tả!
Rộng mênh mông phố xá
Người đưa thư, một ḿnh
Làm việc và làm thinh
Cái bóng h́nh quen thuộc!
Ông vẫn đi từng bước
Dừng lại trước từng nhà
Cái hộp thư mở ra
Cái hộp thư khép lại...
Mai, Chúa Nhật th́ phải?
Sẽ không được thấy ông!
Phố xá đă mênh mông
Sẽ mênh mông thêm chút...
Mưa như cầm b́nh trút
Gió vẫn như lá cờ
Mưa gió và gió mưa
Cách ly đời ly cách...
Người đưa thư che mặt
Cái khẩu trang đẫm mưa
Ông không thấy bơ vơ
Bạn ông là công việc!
Tôi từng thấy xứ tuyết
Người đưa thư đi làm!
Tôi nhớ quá Việt Nam
Mẹ Cha cơng mưa nắng...
Cho tôi được im lặng
khi nghĩ về Quê Hương!
Trần Vấn Lệ
Hà Nội, 19g45 ngày 10-07-2020
Đặng Xuân Xuyến
