Bài thơ “Bạn quan”
của Đặng Xuân Xuyến và những cảm nhận
*
Bạn quan
Bạn cũ lâu ngày gặp lại
Chén rượu quê đưa đẩy tẩy trần
Tao ruột ngựa hỏi câu ngớ ngẩn
Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền
Chức ấy rẻ mà sinh lắm lăi
Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài
Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn
Măi long đong chức phó dân quèn
Mày nhăn mặt chửi tao thằng đểu
Quá nửa đời măi chửa hết ngu...
Rượu tới tầm
Mày ghé tai tao
Nói thật nhỏ
Căng tai mới rơ
Làm người khó
Làm quan càng khó
Chốn quan trường chó vịt giống nhau
Mày than đời chỉ rặt những thau
Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ
Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ
La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.
Tao gật gù giả bộ ngớ ngơ
Khen các quan v́ dân v́ nước
Nghe nửa câu mắt mày trợn ngược
Chửi tao khùng hệt “lũ dân ngu”
Mày chửi thề đặc giọng quân khu
Đời đă chó
Quan trường càng chó
Rồi nhăn nhó
Than đời mày nhọ
Mấy tháng trời bổng lộc hụt xơi...
Rượu mày mời
Tao uống khó trôi
Thịt mày gắp
Tao nhai khó nuốt
Trời nhiều gió
Hay ḷng tao nổi gió
Rượu đầy ṿ
Tao ngất ngưởng vờ say.
*
Hà Nội, trưa 18 tháng 03.2016
ĐẶNG XUÂN XUYẾN
Đọc bài thơ “Bạn quan” của Đặng Xuân Xuyến
Tôi quen Đặng Xuân Xuyến đă lâu, từ thuở anh mới dựng nghiệp, mở cửa
hàng “phát hành sách”. Là một nhà thơ, làm bạn hàng gửi sách nhờ anh
bán hộ thường xuyên. So với những nơi khác bao giờ cửa hàng của
Xuyến cũng giúp tôi bán được số bản cao gấp bội. Nh́n dáng vẻ bên
ngoài tươi tắn, đẹp trai, hoạt bát và cái phong thái “dứt khoát” mỗi
khi bàn việc…, ở Xuyến tôi thầm nghĩ con đường lập nghiệp gắn với
sách vở văn chương sẽ tiến xa hơn! Bẵng đi một thời gian nền văn
chương với những ước vọng thanh cao bị cuốn vào ṿng xoáy kinh tế
thị trường không c̣n phân biệt được đục trong lẫn lộn. Thơ thành sản
phẩm của xă hội hóa cấp thấp, không c̣n biết viết để làm ǵ, viết để
v́ ai. Tôi cũng nản, ngồi nh́n bút giấy và cũng đă lâu không gặp
Xuyến.
Một hôm, bất ngờ tôi nhận được tin nhắn của Đặng Xuân Xuyến mời cộng
tác với trang mạng của anh… và tôi được đọc bài thơ rất tâm sự “Bạn
quan” anh in trên trang mạng. Tôi thật ngưỡng mộ v́ nội
dung, giọng điệu, câu chữ già dặn, từng trải, vừa tiếp thu cách nh́n
đời, nh́n người của các lớp nhà thơ cha anh mỗi khi bĩ cực, nhưng
hơn hẳn lớp nhà thơ ăn theo xă hội bây giờ, khi vui th́ vỗ tay vào,
hết lộc th́ thở ra những lời ai oán vụn vặt làm người đời chán đọc
thơ v́ vậy. Thơ Xuyến cũng mượn hơi men “giả tỉnh giả say” như để có
cớ lôi tuột những mưu mô giả trá của một xă hội đang thịnh hành,
đang phân hóa, làm đảo lộn hết đạo đức, nhân cách, làm người dù chỉ
giới hạn bằng những lời bộc bạch, tâm sự của hai người bạn lâu ngày
gặp lại, có nhu cầu phơi trải ḷng ḿnh thật đến nỗi chỉ thiếu cái
tát bằng những ngón tay in lên mặt nhau, dù làm quan có chức tước
giàu sang hay là dân ngu ngơ, nghèo túng, khi nh́n lại đời ḿnh đều
nhục, chưa thấy xứng kiếp người, tự ḿnh thấy ḿnh như súc vật, kiếp
ngan, kiếp chó....
Bài thơ như một bầu tâm sự dốc thẳng sang nhau không cần niêm luật,
kỹ thuật câu chữ. Đoạn đầu c̣n tỉnh, lời lẽ thăm ḍ giao đăi:
Bạn cũ lâu ngày gặp lại
Chén rượu quê đưa đẩy tẩy trần
Tao ruột ngựa hỏi câu ngớ ngẩn
Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền?
T́nh bạn xa lâu gặp lại nhau, người ta thường ôn lại kỷ niệm trong
lành một thuở, rồi mới có nhu cầu hỏi han công việc hiện tại gia
cảnh của nhau. Đằng này có t́nh bạn ngày xưa của họ chỉ phụ họa thêm
cho nỗi ấm ức về những rối ren, bất công xă hội. Thằng học giỏi
không sống thủ đoạn th́ làm dân quèn, thiếu cơm rách áo. Thằng học
ngu, biết nịnh nọt cúi luồn vẫn có thể mua được chức tước lên quan
để kiếm bổng lộc bạc vàng, thành ra cuộc gặp gỡ nơi chôn nhau cắt
rốn lại là cái cớ để nổ ra cuộc vạch mặt chỉ tên những bất công xă
hội đang ấm ức nơi ḷng mỗi kẻ. Những tưởng chỉ kẻ thua thiệt mới
buồn, mới đau, mượn rượu để nói ra ḷng ḿnh cho thỏa:
Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền
Chức ấy rẻ mà sinh lắm lăi
Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài
Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn
Măi long đong chức phó dân quèn
Nào ngờ kẻ được mũ cao áo dài cũng lại ngồi thở than phận kiếp:
Làm người khó
Làm quan càng khó
Chốn quan trường chó vịt giống nhau
Mày than đời chỉ rặt những thau
Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ
Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ
La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.
Những lời bộc trực, thật ḷng này nghe thật tội, th́ ra kẻ làm quan
đứng trước bàn dân thiên hạ, qua những cầu truyền h́nh đi khắp thế
gian, nh́n oai phong lẫm liệt, có ai ngờ nơi tận sâu con tim, khối
óc họ cũng bị dày ṿ, có khi lại gấp bội những buồn đau túng nghèo
cơm áo, cũng thấy được nhục vinh cuộc thế:
“Làm người khó
Làm quan càng khó
Chốn quan trường chó vịt giống nhau”
“Đời đă chó
Quan trường càng chó”
Th́ ra đă là con người dù giả trá gian manh đến đâu, dù có ngập sâu
vào đống bùn nhơ tội lỗi th́ thẳm sâu nơi nào đấy trong linh hồn của
họ vẫn nhận ra vị bùn nhơ nơi đầu lưỡi họ đă ngậm phải. Khác nhau
chăng kẻ ngày tháng quen dần với những ǵ nhơ bẩn, c̣n có kẻ c̣n
biết cố trườn ra khỏi những đám bùn nhơ để thở chút khí trời trong
lành trước khi xuôi tay, nhắm mắt. Bởi quyền tước bạc vàng có thể
xây được nấm mộ cao chứ không để lại trong không gian, thời gian
được chút tiếng thơm. Huống chi lúc sống đă bị người đời nguyền rủa.
Cái đau của thân phận dân đen cũng là đau nhưng có thể mượn phút
giây gặp gỡ, nói vung mạng, tung tán tàn cho hả hê. C̣n kẻ chức
tước, giàu có, gian manh th́ phải đợi lúc:
Rượu tới tầm
Mày ghé tai tao
Nói thật nhỏ
Căng tai mới rơ
Bởi đă khoác vào tấm áo quan trường phải biết học phép mưu ma chước
quỷ. Nhiều việc giả danh gian trá phải giấu kín cả cha mẹ vợ con,
đem xuống dưới mồ mới mong hoạn lộ, an toàn… chỉ giây phút ngồi
trước người bạn thuở trong sáng ngây thơ, sau biền biệt mỗi đứa một
phương, thắng thua nếm đủ quay về, men rượu ngấm vào ấm ức, nói ra
cùng nhau cũng chẳng phương hại nữa rồi mới dám “ghé tai”, “nói
nhỏ”…
Bài thơ thành bữa tiệc giữa hai người bạn thết nhau vị ngọt bùi, cay
đắng t́nh thân, vừa là của riêng, lại vừa dọn mời người đọc nhâm
nhi, cụng chén ở những năm tháng đời người thật ít điều vui, ít t́nh
thân thiện và gần như không c̣n thứ t́nh cảm tri kỉ mà ông cha ta đă
nǵn năm trồng cây cho gỗ nên trầm. Giờ rừng bỗng dưng bị đốn trụi.
T́nh người rồi sẽ sao đây! Đặng Xuân Xuyến đă gửi tâm sự ḷng ḿnh
vào thơ cho vơi ấm ức! Có lẽ chỉ c̣n thơ có thể an ủi anh chăng!
Bài thơ “BẠN QUAN” đă ghi lại sống động cuộc sống hôm nay, của người
Việt Nam ḿnh./.
Chử
Văn Long
Địa chỉ:
Thôn 2, Vạn Phúc, Thanh Tŕ, Hà Nội.
Email:
haicv08@gmail.com
Về người “Bạn quan” thứ 2 của Đặng Xuân Xuyến
“Người bạn quan thứ hai của nhà thơ trong bài “Bạn Quan”
là một quan chức đang tại vị, về quê mở tiệc tẩy trần, khách mời là
nhà thơ bạn cũ. Thằng bạn quan này th́ khác thằng bạn quan bị ngă
ngựa, bởi thế nhà thơ đă mượn rượu giả say để có cớ vạch trần bộ mặt
thật của thằng bạn cũ lâu ngày gặp lại:
Mày làm quan chắc kiếm bộn tiền
Chức ấy rẻ mà sinh lắm lăi
Mày là thằng đă bỏ tiền ra để chạy chức, xong rồi th́ phải thu hồi
vốn, thu hồi xong phải làm lăi bằng cách vơ vét, ăn không từ thứ ǵ
của dân.
Thêm nữa, cái tài học và tâm địa của mày, hai ta đâu có lạ ǵ nhau:
Mày học ngu nhưng thủ đoạn tài
Tao học giỏi nhưng mù thủ đoạn
Tưởng nói trắng phớ ra như thế th́ ḿnh sẽ hả dạ, bớt đi đau buồn
thua thiệt trong cơi đời đen bạc. C̣n nó, thằng bạn quan sẽ mất mặt
v́ nhục nhă. Nhưng cái hay ở bài thơ là thằng bạn lại không thấy như
thế. Mà y đợi:
Rượu tới tầm
Mày ghé tai tao
Nói thật nhỏ
Căng tai mới rơ
Ơ hay, sao chỉ có hai người bạn uống rượu tẩy trần mà y lại phải “ghé
tai”, “nói thật nhỏ” đến nỗi bạn phải “căng tai mới rơ”.
Phải chăng quen sống ở chốn quan trường, nơi mê cung bí hiểm đă
thành động h́nh trong y, lúc nào cũng phải giấu giấu diếm diếm những
cái gọi là sự thực. Nay chỉ có y và thằng bạn mà y vẫn chửi là “Quá
nửa đời măi chửa hết ngu…” th́ nỗi sợ ấy không c̣n nữa nên y mới
có đủ dũng khí để nói ra cái sự thực ấy:
“Làm người khó
Làm quan càng khó
Chốn quan trường chó, vịt giống nhau…”
“Quan càng lớn, chữ nhân càng nhỏ…”
“La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ!”
Đúng là y nói rất thật nhưng cũng đúng y là một thằng học ngu v́ y
chưa đọc hết câu: “Làm người là khó, làm người xă hội chủ nghĩa
c̣n khó hơn nhiều”
Vẫn đang đà giả tỉnh giả say, nhà thơ làm ra bộ ngớ ngơ: Khen các
quan v́ dân v́ nước. Ai ngờ thằng bạn quan cũng đang đà được nói
thật nên đáp lại cũng rất thật: Đời đă chó/ Quan trường càng chó
Tuy y nói thật thế nhưng y vẫn đang làm quan. Bữa tiệc tẩy trần hôm
nay là tiệc của nhà quan được mua sắm bởi những đồng tiền y đă “Ăn
của dân không từ cái ǵ”, đă “La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ”.
V́ vậy, nhà thơ cần phải nói thẳng nốt với y:
Rượu mày mời
Tao uống khó trôi
Thịt mày gắp
Tao nhai khó nuốt
“Bạn Quan” là một bài thơ hay, một cuộc rượu hai người
đầy kịch tính, cả hai đều mượn hơi men để nói thật ḷng ḿnh, rất
đúng với câu “Lời say sưa mới là câu chân t́nh” (Trần Huyền
Trân) cho ta thấy bộ mặt thật xấu xa bỉ ổi của bọn quan trường trong
xă hội hiện nay.”
--------------
(Trích từ: Thơ về rượu hay nỗi buồn riêng ḿnh và nỗi
buồn nhân thế của nhà thơ Đặng Xuân Xuyến?
-
Nguyễn Bàng)
*
Nguyễn
Bàng
Địa chỉ:
17 đường 69, Tân Quy, Quận 7, Sài G̣n.
Email:
bnguyen37@gmail.com
Vài cảm nhận khi đọc bài thơ “Bạn quan” của Đặng Xuân Xuyến
Bạn thân xa nhau lâu ngày gặp lại, người ta thường ôn lại những kỷ
niệm vui buồn nhưng trong sáng và đẹp đẽ về một thuở gắn bó bên
nhau. Nhưng lại có một t́nh bạn thân giữa hai người, mà thằng học
giỏi không sống thủ đoạn th́ làm dân quèn, thiếu cơm rách áo. Thằng
học ngu, biết nịnh nọt cúi luồn nhờ có tiền mua được chức tước lên
quan mà kiếm bổng lộc bạc vàng, trở thành người gọi là “quyền cao,
giầu có”, thành ra cuộc gặp gỡ của họ nơi chôn nhau cắt rốn lại là
cái cớ để nổ ra cuộc vạch mặt chỉ tên những bất công xă hội đang ấm
ức trong ḷng mỗi kẻ. Những tưởng chỉ kẻ thua thiệt mới buồn, mới
đau, mới mượn rượu để nói ra ḷng ḿnh cho thỏa. Nào ngờ kẻ nhờ làm
quan mà giầu có, nói có người phải nghe, đe có người sợ, thế mà cũng
mượn hơi men “giả tỉnh giả say” để có cớ lôi tuột những mưu mô giả
trá của một xă hội đang thịnh hành, đang phân hóa, đang làm đảo lộn
hết đạo đức, nhân cách làm người, dù chỉ giới hạn bằng những lời bộc
bạch, tâm sự của họ:
“Làm người khó
Làm quan càng khó
Chốn quan trường chó vịt giống nhau
Mày than đời chỉ rặt những thau
Quan càng lớn chữ nhân càng nhỏ
Ví miệng quan giống trôn trẻ nhỏ
La liếm quen rồi nào biết bẩn nhơ.”
Một điều hiện thực về thói đời khi vui th́ vỗ tay vào, hết lộc th́
thở ra những lời ai oán vụn vặt mà không biết rằng chính cái đó đă
phơi bày nhân cách giả dối của chính ḿnh. Một hiện thực nữa cũng
làm ta quan tâm qua cuộc nói chuyện của họ trong cuộc rượu, đó là dù
làm quan có chức quyền, giàu có hay làm dân quèn ngu ngơ, nghèo túng
th́ khi nh́n lại đời ḿnh họ đều thấy nhục, chưa thấy xứng kiếp
người, tự ḿnh thấy ḿnh như kiếp vịt, kiếp chó… “Đời đă chó/
Quan trường càng chó”. Kẻ “quan tham” trong bài thơ này, dù sao
cũng vẫn c̣n chút nhân cách của một con người.
Những hiện thực xă hội đang diễn ra trước mắt ta mà không thể giả
điếc, giả mù bỏ qua được đó là:
“Người hiền lành luôn thua người bặm trợn
Chân thực ngủ vùi cho xảo trá lên ngôi”
(Nguyễn Thị Thanh Yến)
T́nh trạng đạo đức xă hội đă xuống cấp một cách nghiêm trọng, sự dối
trá đă đến mức ngang nhiên, tràn lan trong xă hội. Kẻ “bút nô” suốt
đời chỉ viết “tụng ca” th́ lên ngôi, người dám nói thật cái xấu, cái
ngu dốt, cái sai lầm... ra th́ thường gặp rủi ro, dễ bị quy chụp. Có
lẽ chưa có bao giờ t́nh người lại đến mức tồi tệ như bây giờ. Nhà
thơ Bùi Minh Quốc đă phải thốt lên:
“Tương lai ấy bây giờ tôi sống dở
Quay mặt vào đâu cũng phải gh́m cơn mửa
Cả một thời đểu cáng đă lên ngôi
Tôi bước đi trên đất nước nghẹn lời”
(“Bài thơ Tháng Tám” – Bùi Minh Quốc)
Bài thơ “Bạn quan” là một cuộc rượu giữa hai người bạn
đăi nhau mà sao có ít vị ngọt bùi, nhiều cay đắng t́nh thân, tuy là
của riêng họ, nhưng lại làm người đọc động tâm, nghĩ suy về những
năm tháng đời người thật ít điều vui, ít t́nh thân thiện và gần như
không c̣n thứ t́nh cảm tri kỷ:
“Rượu mày mời
Tao uống khó trôi
Thịt mày gắp
Tao nhai khó nuốt
Trời nhiều gió
Hay ḷng tao nổi gió
Rượu đầy ṿ
Tao ngất ngưởng vờ say.”
Thời đại ta đang sống những hiện thực là vậy! Thật cảm phục tác giả
Đặng Xuân Xuyến, chắc Anh rất trăn trở cho t́nh người sẽ sao đây? Mà
gửi tâm sự của ḷng ḿnh vào thơ cho vơi đi nỗi ấm ức…
*
Hải Dương, 13 tháng 5-2020
Đỗ
Huy Tấn
Địa chỉ:
Bến Tằm, Chí Linh, Hải Dương.
Facebook:
Tấn Đỗ Huy
