LTS: Người xưa có câu: “Hổ phụ sinh hổ tử”.
Hoàn cảnh đất nước Việt hiện nay đang bị đảng CSVN, một đảng cướp
cai trị và kết quả từ ngày cướp chính quyền tại miền Bắc Việt Nam và cũng
bằng súng đạn của Nga, Tàu đă cướp trọn
nước
Việt Nam Cộng Ḥa sau 30/4/1975 cho tới nay,
Cướp vẫn
hoàn Cướp!
Th́ làm sao “cẩu phụ sinh hổ tử” cho được!
Kính mời quư độc giả theo dơi bài viết dưới đây về ḍng giống
những tên giặc cướp đang cai trị trên đất nước Việt Nam.
Chó đẻ con, vẫn là chó: “Thái tử” Nguyễn Thanh Nghị
Thuận Văn
Tính chất “công năng” này, trùng hợp thay, cũng ngụ ư “quy hoạch” và “cơ
cấu” về mặt ngôn từ nhưng với một nghĩa lư khác hơn. Nghĩa lư ấy sẽ t́m
hiểu sau bởi, để đầu đũa.
Đă có khá nhiều phản ứng nặng thiên kiến quanh việc Nguyễn Thanh Nghị được
“ẵm” lên bệ phóng quyền lực và đă đến lúc chúng ta cần tỏ ra công bằng,
thử đưa ra một biện giải khách quan và khoa học, khả dĩ nói lên tinh thần
“công năng chủ nghĩa” trong chuyện o bế chính trị mệnh danh “quy họach”
hay “cơ cấu” này. [1]
Tính chất “công năng” này, trùng hợp thay, cũng ngụ ư “quy hoạch” và “cơ
cấu” về mặt ngôn từ nhưng với một nghĩa lư khác hơn. Nghĩa lư ấy sẽ t́m
hiểu sau bởi, để đầu đũa ngọn ngành, chúng ta cần bắt đầu từ nhân vật mà,
danh chính ngôn thuận, kẻ o hay người được bế ấy không thể không thề thốt
học hỏi thật ḷng, học đến tận cuối cuộc đời. Đó là “cố lănh tụ Hồ Chí
Minh”, người mà họ phải một điều hai điều “cha già dân tộc”.
Cố lănh tụ ấy, sinh thời, khá là sắt son trong việc học tập “cha già”…
nước Mỹ, cố Tổng thống George Washington. Khỏi phải đào sâu trong “Hồ
Chí Minh tuyển tập” dày cộm, chỉ liếc sơ qua đă thấy ông học vị tổng
thống đầu tiên nước Mỹ như thế nào rồi, từ việc hệ trọng quốc gia đến việc
hệ trọng đời người. Ông học trong T”uyên ngôn độc lập”. [2] Rồi ông
học việc gia phả, tông đường. [2] Tiểu sử chính thống cho biết ông “không
vợ không con” nên không người kế thừa quyền lực. Mà theo những tiểu sử phi
chính thống loại “phản động” nhất th́, ít ra, ông cũng có một đứa con trai
vô thừa nhận. [3] Đằng nào cũng vậy, ông “giống Washington” ở khoản “không
người kế tục quyền hành”.
Nếu không học Washington th́, như là nhà chính trị đầy viễn kiến, có thể
nh́n trước thời đại theo một số lời ca tụng, rất có thể ông đă tiên nghiệm
được điều mà Stephen Kinzer đă viết vào năm 2011, giữa những diễn biến
nóng bóng của Mùa Xuân Ả Rập: “các nhà độc tài không nên có con trai”.
Trong bài “Dictators’ Sons, From Egypt to Libya, Are Doomed” (Con cái
những nhà độc tài, từ Ai Cập đến Libya, đều tận số), đăng trên trang mạng
The Daily Beast ngày 2 tháng Chín năm 2011, Kinzer khuyên các nhà
độc tài rằng “họ không nên có con trai, nếu lỡ có ra th́ hăy siết cổ trừ
hậu họa” [4]. Kinzer viết, xin lược dịch:
“Con cái của những bạo chúa thường góp phần gia tốc tiến tŕnh sụp đổ của
cha ḿnh. Chỉ cần hỏi Mubarak. Tổng thống Hosni Mubarak ở Ai Cập mất sạch
quyền lực trong ô nhục phần nào là do ông ta không lưu ư đến một bài học
ẩn khuất trong lịch sử, đó là các nhà độc tài không nên có con trai. Nhưng
phần lớn đám độc tài này lại có. Điều đó lại góp phần thúc đẩy việc đánh
mất quyền lực của họ hay sự sụp đổ đất nước của họ.
Người Ai Cập có thể nén ḷng cam chịu thêm một thời gian nữa nếu như ông
Mubarak già nua không huỵch toẹt tuyên bố rằng ông muốn trao quyền lại cho
con trai ḿnh, Gamal Mubarak. Trong toàn bộ những hành vi kiêu ngạo của
ông Mubarak th́ không có ǵ sỉ nhục người dân Ai Cập bằng cách cho rằng
“trong 80 triệu dân chỉ có Gamal Mubarak mới xứng đáng làm nhà lănh đạo
đất nước”. Chỉ đơn giản v́ ông ta muốn nên Gamal sẽ lên cầm quyền, chả cần
đến lá phiếu của người dân.
Chưa đầy một tuần sau các vụ phản đối ở Ai Cập, Tổng thống Ali Abdullah
Saleh ở Yemen phải ra mặt thề thốt là, có ra đi, ông ta sẽ không đưa con
trai ḿnh, Ahmed, lên làm tổng thống. Cùng lúc, Quốc vương Abdullah ở
Jordan, mới vừa kế vị cha ḿnh, đă ra tay giải tán chính phủ trong nỗ lực
củng cố chế độ. Xem ra hiện tại triều đại Abdullah này có vẻ vững chăi
cũng giống như ở Saudi Arabia, thế nhưng càng ngày quan niệm cho rằng con
trai có quyền thừa kế quyền hành hầu như tuyệt đối của cha ḿnh, càng mất
dần sự ủng hộ.
Một số ít con cái các nhà độc tài vẫn tiếp tục giữ được quyền lực kế
thừa từ cha ông, như Bashar al-Assad ở Syria và Kim Jong Il ở Bắc Hàn.
Nhưng đa số chế độ khác th́ thất bại thê thảm. Đặc biệt là Phi châu với
rất nhiều thí dụ. Con trai của Idi Amin, Daniel Arap Moi, và Jomo Kenyatta
không thể giữ quyền lực mà cha họ cố trao lại. Gần nước Mỹ hơn,
Jean-Claude ‘Baby Doc’ Duvalier, nhậm chức Tổng thống Haiti sau khi cha
qua đời nhưng không thể nào giữ được; các nỗ lực giành lại chính quyền của
ông ta trong thời gian qua đă bị ngăn cản rất nhiều v́ trí nhớ người dân
không chỉ in hằn sự tham nhũng và tàn bạo dưới thời ông ta mà cả của thời
của cha ông ta nữa. […]
Các nhà độc tài phải làm ǵ để thoát khỏi lời nguyền này? Có ba chọn
lựa. Một là ‘sợi dây lụa’ từng được các giáo vương của Đế quốc Ottoman ưa
chuộng. Họ cho giết con trai của ḿnh – siết cổ bằng sợi dây lụa để tránh
đổ máu v́ máu hoàng tộc quá thiêng liêng – để trừ hậu hoạ. Trông th́ tàn
bạo thật nhưng giới ủng hộ truyền thống này cho rằng số người chết v́ nó
quá nhỏ so với số người thiệt mạng trong các cuộc chiến giành ngôi ở Âu
châu.
[…] Giải pháp thứ hai là không có con. Đó là con đường của George
Washington – một số sử gia cho rằng việc mắc bệnh đậu mùa lúc thiếu thời
khiến ông tuyệt tự – và điều này có thể có một ảnh hưởng lớn lao với lịch
sử Mỹ. Tư tưởng quân chủ vẫn rất mạnh trong thời Washington và ông nhận
được sự sùng bái của công chúng đến nỗi nếu có con trai, có thể sẽ có
nhiều áp lực để đưa người con lên làm tổng thống. Điều đó có thể đă đưa
nước Mỹ đi theo một hướng hoàn toàn khác.
Khi thắc mắc là tại sao Thổ Nhĩ Kỳ trở thành quốc gia thịnh vượng nhất
trong thế giới Hồi giáo tại Trung Đông, chúng ta không nên bỏ qua sự thể
là lănh tụ khai quốc, ông Kemal Ataturk, cũng không có con. Cũng giống như
Washington, ông được cả nước ngưỡng mộ và có thể dễ dàng cho con trai ḿnh
kế nghiệp. Thay vào đó, cũng như Washington, ông ta nhẹ nhàng rút lui khỏi
quyền lực để dân chủ rộ nở trên đất nước ḿnh.
C̣n có giải pháp thứ ba: đẻ con gái thay v́ con trai. Lịch sử cho thấy
rằng con gái của các nhà độc tài có khuynh hướng trở thành những nhà lănh
đạo giỏi, nhiều khả năng. Trong số này, ta có thể kể bà Megawati
Sukaroputri ở Indonesia, bà Benazir Bhutto ở Pakistan, bà Sheikh Hasina ở
Bangladesh, và bà Indira Gandhi ở Ấn Độ. Có vẻ như họ thừa hưởng được khả
năng lănh đạo và vận dụng quyền lực của cha ḿnh, và dẫu không vượt qua
thói tham nhũng, họ có khuynh hướng cởi mở hơn, dễ dàng chấp nhận thoả
hiệp hơn và không bị lôi kéo vào những tṛ chơi đầy kích thích tố như đua
xe, ma túy và tra tấn.
Đáng tiếc cho Mubarak là đă quá trễ để dùng đến ‘sợi dây lụa’ và ông ta
cũng không có con gái”.
Tính đến lúc đó, tháng Chín năm 2011, th́ đă quá trễ cho Mulbarak nhưng
nếu tính đến bây giờ, tháng Ba năm 2014, có trễ chút nào đối với cha con
nói trên, và với bộ máy quyền lực của họ hay không?
Không đoái hoài đến lời khuyên của Kinzer đă đành, nhưng khi mà phong trào
“Học tập Bác” đă ầm ĩ từ bao nhiêu năm nay, lẽ nào họ không mảy may biết
rằng người khai sinh ra chế độ ḿnh đă thực sự ngộ được điều ấy, y như là
người khai sinh nước Mỹ? Như là những học tṛ “xuất sắc” của “Bác”, ắt họ
phải biết. Biết “Bá”c mà không chịu học “Bác” th́, ắt hẳn, họ đă t́m ra
bài học khác hay hơn; thứ bài học như là bảo bối, một “anti-dote” có thể
xoá sạch “lời nguyền con trai”, bảo đảm rằng con trai của những nhà chuyên
chế cũng có thể nối ngôi và góp phần bảo vệ quyền lực của nhà ḿnh.
Trên khía cạnh này chúng ta hăy có thể nh́n ra “công năng” của Nguyễn
Thanh Nghị qua lời khuyên mà Matt Ford đă đưa ra trong những ngày sôi động
tại Ukraine vào trung tuần tháng Hai. [5] Trong bài “A Dictator’s Guide to
Urban Design – Ukraine’s Independence Square and the revolutionary
dimensions of public spaces.” (“Hướng dẫn của những nhà độc tài về thiết
kế đô thị – Quảng trường Độc lập của Ukraine và những chiều hướng cách
mạng của những không gian công cộng”, đăng trên tờ The Alantic
21.2. 2014, tác giả này nhận định:
“Ukraine có kích thước tương đương với tiểu bang Texas của Mỹ nhưng
trong suốt ba tháng qua phong trào phản kháng ngày càng lan rộng của nó,
phần lớn, dồn ứ vào không gian của 10 khối phố.
Tên của phong trào, Euromaidan, là một từ mới h́nh thành từ tiền tố
euro, thể hiện thái độ nhích lại gần hơn với EU và tách xa nước Nga của
phe đối lập, với từ maidan trong tiếng Ukraine (gốc từ tiếng Ba Tư
và Ả Rập), có nghĩa là quảng trường. Và thuật ngữ này không chỉ biểu lộ vị
trí của các cuộc biểu t́nh ở Quảng trường Độc lập của thành phố Kiev.
Ukraine thuộc về châu Âu về mặt địa lư nhưng những người biểu t́nh c̣n coi
Âu châu như một tư tưởng, hàm ư một ‘nền dân chủ thực sự, với một lực
lượng cảnh sát đáng tin và thực tâm tôn trọng nhân quyền’.
Cái tên ấy nói lên một hiện tượng ngày càng phổ biến: quảng trường công
cộng đóng vai tâm chấn cho sự bày tỏ dân chủ và tinh thần phản kháng, và
việc thiếu một nơi như vậy – hoặc các hành động có chủ đích về một không
gian như vậy – là cách thức để những nhà chuyên chế dập tắt các nhóm bất
đồng chính kiến thông qua việc thiết kế đô thị.
Không phải trung tâm của tất cả các cuộc cách mạng đều ngự tại quảng
trường, nhưng những cuộc cách mạng mới đây đă diễn ra như thế, kể cả các
cựu cộng hoà Xô viết. Cuộc Cách mạng Hoa hồng Gruzia lật đổ Tổng thống
Eduard Shevardnadze năm 2003 đă xuất phát từ Quảng trường Tự do ở Tbilisi.
Năm 2005 những người phản kháng Kyrgyzstan đă chiếm lấy Quảng trường
Ala-Too từ tay cảnh sát rồi mau chóng tiến vào dinh tổng thống gần đó, lật
đổ Tổng thống lâu năm Askar Akayev. Cuộc Cách mạng Cam của Ukraine năm
2004 cũng diễn ra tại Quảng trường Độc lập, ngay tại nơi mà người biểu
t́nh hiện tại đang đụng độ một cách đẫm máu với lực lượng chính phủ, gây
áp lực đ̣i Tổng thống Viktor Yanukovych phải tổ chức bầu cử sớm và trở lại
với hiến pháp 2004.
Tính biểu tượng của quảng trường đă nảy nở thêm tiềm năng mới trong Mùa
Xuân Ả Rập. Viết trong những ngày ngây ngất của cách mạng Ai Cập, một thời
gian ngắn sau sự sụp đổ của Hosni Mubarak năm 2011, một tiểu luận gia đă
hùng hồn giải thích việc Quảng trường Tahrir thể hiện sự đàn áp rộng lớn
hơn đối với xă hội dân sự Ai Cập như thế nào. Quảng trường này được xây
dựng lần đầu tiên vào thế kỷ 19, dựa trên một thiết kế kiểu ‘Paris bên bờ
sông Nile’ cho Cairo, sau đổi tên thành Quảng trường Tahrir (Giải phóng)
khi nó trở thành tiêu điểm cho các cuộc cách mạng Ai Cập vào năm 1919 và
1952:
‘Trên thực tế, trong những tuần qua, Tahrir đă thực sự trở thành một quảng
trường. Trước kia nó chỉ là một ṿng xoay giao thông rộng lớn và bận rộn –
và lại nữa – hạn chế của nó là hệ quả của việc thiết kế chính trị, từ
chính sách không chỉ ngăn ngừa mà c̣n cấm ngặt việc tụ tập đông người.
Theo luật khẩn cẩp – ban hành từ khi Mubarak nhậm chức vào năm 1981 và vẫn
chưa được xoá bỏ – th́ việc tụ tập chỉ một vài người lớn tại nơi công cộng
cũng có thể dẫn đến việc bắt bớ. Như hết thảy những chính quyền chuyên
chế, chính quyền Mubarak hiểu được sức mạnh của một quảng trường thực sự,
nơi mà các công dân có thể gặp nhau, dạo chơi, tản bộ, tụ họp, phản đối,
tŕnh diễn và chia sẻ ư tưởng, và hiểu rằng một midan thực sự –
quảng trường kiểu Ả Rập – chính là bản tuyên ngôn vật thể của nền dân chủ.
Ở Tahrir điều này ngụ ư việc dựng hàng rào và phân chia thành những băi cỏ
và lối đi dễ quản lư. Hăy nêu ra một thí dụ nổi bật: cho đến thập niên 60
th́ phần lớn quảng trường nằm ở trước mặt Bảo tàng Ai Cập là một băi cỏ
rộng với những lối đi đan chéo và một đài phun nước lớn. Tại đây các gia
đ́nh và sinh viên có thể tụ tập cả ngày và, với những đôi t́nh nhân, nó
c̣n là điểm hẹn ḥ nổi tiếng giữa trái tim thành phố. Nhưng từ thập nhiên
70 chính quyền đă dựng hàng rào quây kín mà không chịu giải thích rơ số
phận của điểm hẹn ưa thích này. Người Cairo suy đoán rằng khu này bị quây
lại để xây dựng tuyến xe điện ngầm Cairo Metro hay những dự án hạ tầng cơ
sở khác. Đâu đó trong thập niên trước một tấm bảng xuất hiện, thông báo
việc xây dựng một băi đậu xe ngầm nhiều tầng bên dưới. Trong những cuộc
phản đối tại Quảng trường Tahrir Square, những người biểu t́nh đă giỡ hàng
rào ra rồi sử dụng làm tấm khiên bảo vệ, ngăn cản các vụ tấn công của đám
lưu manh ủng hộ Mubarak — và việc tháo giỡ này cho thấy chẳng có một công
tŕnh xây dựng nào như hứa hẹn. Quả là một di sản đô thị của Mubarak.’
Bề mặt của Cairo đă biến Quảng trường Tahrir trở thành một địa điểm lư
tưởng để tung ra một cuộc cách mạng. Toạ lạc tại trung tâm thành phố lớn
nhất của Ai Cập, Tahrir nằm sát quốc hội, tổng hành dinh đảng chính trị
của Mubarak, dinh tổng thống, nhiều toà đại sứ nước ngoài, và các khách
sạn đầy phóng viên quốc tế để có thể truyền phát h́nh ảnh của các cuộc
biểu t́nh đến với khán giả khắp thế giới. Sau khi Mubarak bị hạ bệ, các
quảng trường rộng răi ở các thủ đô Ả Rập khác cũng đă trở thành các đấu
trường cách mạng tương tự.
[…]
Trong nhiều đường hướng th́ người Pháp đă đi đầu trong việc áp dụng
việc thiết kế đô thị với mục tiêu chính trị. Vào những năm đầu thế kỷ 19
th́ về căn bản Paris vẫn c̣n là một thành phố thời Trung cổ, ngộp thở với
sự chật chội và thiếu thốn hạ tầng. Tiến tŕnh cải tiến đô thị của Baron
Haussmann dưới triều Napoleon Đệ Tam vào các thập niên 1850 và 1860 đă
mang lại cho Kinh thành Ánh Sáng một hệ thống cống rănh hiện đại, các công
viên ngoại ô xinh đẹp và một hệ thống trạm xe lửa. Ông ta cũng chộp lấy cơ
hội này để triệt phá các khu ổ chuột ô hợp, tống khứ những cư dân cùng khổ
về vùng ngoại ô và thay thế những ngả hẻm chật hẹp bằng những đại lộ
thoáng đăng. Trong trường hợp xảy ra nổi dậy, như đă diễn ra trong những
năm 1789, 1830, và 1848, nhà cầm quyền Pháp hy vọng rằng những con đường
rộng hơn sẽ vừa làm khó những nhà cách mạng Paris trong nỗ lực thiết lập
hàng rào chướng ngại, vừa tạo thuận lợi để các đội h́nh binh lính Pháp
tiến vào đàn áp.
Kiểu tính toán đó vẫn tiếp tục cho đến tận hôm nay. Năm 2005, nhóm quân
phiệt cầm quyền Miến Điện dời trụ sở chính quyền từ Yangon, một thành phố
rực rỡ sắc màu của 5 triệu người, tới Naypyidaw nằm sâu trong nội địa với
mục đích an ninh. Biệt lập với các khu dân cư khác, dân số Naypyidaw – chủ
yếu là các giới chức chính quyền và quân sự – chỉ dành thời gian tối thiểu
ở thành phố hoang vắng kỳ lạ này. Các giới chức Miến tuyên bố gần một
triệu người sống ở đây, dù con số thực sự có thể thấp hơn thế, rất nhiều.
Hai năm sau đó, năm 2007, khi cuộc Cách mạng màu Vàng Nghệ nổ ra th́
các cuộc biểu t́nh lớn làm rung chuyển các thành phố Miến Điện khác không
bao giờ diễn ra ở Naypyidaw, và những tên quân phiệt vẫn tiếp tục nắm
quyền lực sau một cuộc đàn áp nhanh chóng nhưng tàn bạo. Thậm chí cả khi
dân số thành phố đă đủ lớn cho các cuộc biểu t́nh th́ chúng sẽ diễn ra ở
đâu? Những đại lộ rộng răi phân ranh giới các khu dân cư dành riêng cho
quan chức, không có quảng trường công cộng hoặc một nơi chống để làm trung
tâm tụ tập cho những người dân cứng cổ hay hiền lành. Thậm chí dinh tổng
thống c̣n được bao quanh bằng một hào sâu và một kư giả đă mô tả thành phố
này như là một ‘nền độc tài trên phương diện bản đồ học’.
Trong khi đó th́ Tổng thống Nursultan Nazarbayev của Kazakhstan lại dời
ghế ngồi quyền lực của ḿnh về Astana, sâu trong thảo nguyên Kazakh, thành
phố tràn ngập những đường nét kiến trúc vị lai khiến khách viếng thăm hoa
cả mắt. Tổng thống Nga Vladimir Putin th́ t́m cảm hứng trong quá khứ: từ
năm 2008 ông ta đă khôi phục truyền thống duyệt binh hoành tráng của thời
Xô viết ở Hồng trường của Moskva nhằm biểu dương sức mạnh. Vẫn chưa rơ ư
ư? Chính quyền Arab Saudi sử dụng Quảng trường Deera ở Riyadh để tiến hành
các các vụ chặt đầu, công khai và chính thức.
Những nơi khác th́ tinh vi hơn. Ở B́nh Nhưỡng, thủ đô hà khắc của nhà
nước toàn trị cuối cùng trên thế giới, sự tuân phục răm rắp đă lộ ra theo
từng khối bê tông kềnh càng thô vụng. Chỉ những công dân trung thành nhất
của Bắc Hàn mới được phép cư ngụ trong những chung cư giống hệt nhau của
thành phố, đặc điểm chung của “phong cách thiết kế đô thị Stalinist”.
Thành phố lớn nhất của Bắc Hàn định h́nh với ‘những tượng đài lớn của một
thứ thẩm mỹ đầy khả nghi rải khắp thành phố, nối với nhau bằng những đại
lộ kiểu Haussman rộng một cách vô nghĩa lư và những quảng trường khổng lồ
nhưng trống rỗng, không một bóng người. Không gian công cộng chỉ tồn tại
để tôn sùng nhà nước và cá nhân những lănh tụ họ Kim.
Nếu sự “trương ph́” quá mức của không gian công cộng có thể là điều xấu
th́ Quảng trường Thiên An Môn của Trung cộng là vi phạm tệ hại nhất. Như
một nghịch lư, quảng trường lớn thứ tư trên thế giới này có thể xem như là
‘sự đối lập với không gian công cộng’ như Tim Waterman và Ed Wall đă viết
trong cuốn sách của họ về “kiến trúc cảnh quan”. ‘Quy mô toàn trị’ của
Thiên An Môn đă khiến ‘các cá nhân trở nên nhỏ bé và buộc họ cảm thấy phục
tùng quyền lực nhà nước. Đó là không gian phù hợp nhất cho việc duyệt binh
với súng đạn chứ không phải để công chúng thưc sự tham gia vào đời sống
thường nhật của đô thị.’ Cuộc đàn áp bằng xe tăng đối với các nhà dân chủ
tại quảng trường này vào năm 1989 là một lời nhắc nhở rơ ràng rằng những
cuộc biểu t́nh quy mô lớn có thể thất bại như thế nào.
Không phải nhà độc tài nào cũng thành thạo việc “thiết kế đô th”ị. Việc
tái thiết kế đại quy mô thủ đô Bucharest của lănh tụ độc tài Nicolae
Ceauşescu ở Rumani trong những năm 1980 đă xoá sạch một phần năm diện tích
thành phố lịch sử này để dựng nên một mớ hổ lốn những cấu kiện bê tông,
bao gồm cái “trụ sở quốc hội” lớn nhất thế giới chiếm ngự cả đường chân
trời của Bucharest. Không một yếu tố nào trong đó ngăn cản được đám đông
vĩ đại phản kháng ông ta sau bài phát biểu tại Quảng trường Cách mạng vào
tháng 12 năm 1989. Vài ngày sau đó, Ceauşescu bị tóm cổ, bị kết án, và bị
xử bắn. […]”
“Quy hoạch” hay “cơ cấu” để con cái tiếp tục làm vua có thể khiến cho công
chúng nổi giận và vấn đề, như Ford đă nêu, không phải là đầu hàng mà là
“quy họach” và “cơ cấu” lại không gian đô thị như thế nào để có thể dập
tắt cơn giận ấy, tránh khỏi vết xe đổ của Mubarak và Ceauşescu?
Có lẽ, những nhân vật chịu trách nhiệm cao nhất cho tuổi thọ của chế độ
toàn trị tại Hà Nội đă tính đến điều này khi ẵm cậu trưởng nam của “ngài
Thủ tướng” đặt vào những cái ghế ngồi quyền lực. Có thể lắm. Tính
được cả việc khiêu vũ để ngăn cản một nhúm người hoài cổ, muốn đặt ṿng
hoa trong ngày kỷ niệm chiến tranh th́, với chuyện hệ trọng như mạng số
của chế độ ḿnh, có ǵ mà họ không thể tính tới? Mà cũng không cần phải
tính nhiều lắm, chỉ cần liếc sơ qua cái toát yếu lư lịch, có thể thấy rằng
cậu quư tử ấy hội đủ điều kiện để giúp cha cậu, hay chế độ của cha con
cậu, không giẫm lên vêt xe đổ nói trên.
Th́ cậu ta tốt nghiệp kiến trúc tại Việt Nam. Th́, cậu ta tốt nghiệp tiến
sĩ civil engineering tại Mỹ. Ngành đó, ngày xưa, một nửa nước Việt
Nam gọi là “công chánh”, và như một chuyên viên công chánh, cậu ta cũng là
đồng nghiệp bề trên của những ông những trùm khủng bố cỡ lớn như Osama bin
Laden hay Yasser Arafat, vốn là hai kỹ sư công chánh. Đến chết th́ bin
Laden vẫn c̣n là một tên khủng bố c̣n Arafat th́, trước khi gác chất nổ
lúc gần cuối cuộc đời, từng là mối ám ảnh khủng bố của thế giới trong thập
niên 70 và 80. Như là những chuyên viên công chánh, họ có hiểu biết chuyên
môn cần thiết để xác định đâu là nơi phải đặt bom và phải đặt bom như thế
nào th́ mới đạt tới hiệu suất khủng bố cao nhất.
Tiến sĩ công chánh Nguyễn Thanh Nghị được bế vào những bệ phóng quyền lực,
có lẽ, cũng được bế với chủ tâm “hiệu suất khủng bố cao nhất” ấy.
Không phải ngẫu nhiên mà “Mùa Xuân Ả Rập” lại… “diễn biến” thành “Mùa Xuân
Nguyễn Thanh Nghị” tại cái nơi mà nhà cầm quyền CS đang ngay ngáy “chống
diễn biến”. Không khí cách mạng ở bên kia càng hực nóng bao nhiêu, đường
hoạn lộ của Nguyễn Thanh Nghị ở bên này càng thênh thang bấy nhiêu. Hăy
nhớ lại những ngày ê chề của cậu ta trong cuộc đua vào “Thành ủy TPHCM”
trong “Đại hội 9 của Đảng bộ” này vào thượng tuần tháng Mười năm 2010.
“Đường đường là trưởng nam của một ủy viên Bộ Chính trị” vai vế, cậu ta bị
lọai khỏi cuộc chơi một cách nhục nhă khi chỉ nhận được có 17 phiếu trong
tổng số 400 phiếu bầu. Đó là chặng đua đầu, là cửa ải bắt buộc trước cuộc
chạy đua vào “Trung ương” theo nguyên tắc “dân chủ tập trung” và, với cậu,
t́nh thế xem ra đă hết đường.
Nói theo các nhà tướng số th́ cái mà cậu ta cần lúc này là một “quư nhân
giúp đỡ” và ai cũng dễ dàng chụp mũ rằng “quư nhân” ấy phải là người cha
quyền lực của cậu mà không chịu để ư đến “Mùa Xuân Ả Rập”. Giữa cuộc đấu
đá quyết liệt chốn thâm cung ấy ông cha vai vế cũng chẳng xoay xở được ǵ
nhiều nếu không có cuộc Cách mạng Hoa Lài. Sự không may của cha con những
gia đ́nh nhà độc tài Ả Rập lại là cái may của cha con cậu: cha cậu khó mà
ẵm cậu vào ngai vàng nếu cách mạng không bùng phát tại vùng đất xa cách
ấy.
Chỉ vài tuần sau thất bại ê chề “17 phiếu” ấy th́ cách mạng nổ ra. Ngày 18
tháng Mười Hai năm 2010, cuộc nổi dậy tại Tunisia bùng nổ thành cuộc cách
mạng và từ đây làn sóng dân chủ lan tràn sang các nước làng giềng,
Algeria, Jordan, Ai Cập và Yemen. Chỉ trong ṿng mấy tháng đă có mấy chính
phủ bị lật hay ít ra hay rung rinh, xuống nước; đă có hàng lọat lănh tụ
từng được xem là bất khả xâm phạm phải lưu vong, bị tước hết quyền hành
hay kết liễu sinh mạng một cách thê thảm. Sự dồn dập của không khí cách
mạng khiến các chế độ độc tài khác lo sợ và báo động. Bắc Kinh lo sợ và
báo động. Hà Nội, cũng lo sợ, báo động và, từng bước từng bước, họ nghĩ
lại, họ ẵm cậu ta lên những nấc thang quyền lực cao hơn.
Đầu tiên, tháng Giêng năm 2011, chỉ vài tuần sau khi cách mạng nổ ra tại
Tusina, Đại hội toàn Đảng ở Hà Nội đă ẵm Nguyễn Thanh Nghị bế thằng vào
Trung ương như một ủy viên dự khuyết, bất chấp nguyên tắc “dân chủ tập
trung”. Không khí “cách mạng” từ những quảng trường Ả Rập càng nóng lên,
cậu ta càng được chú ư, càng được “cơ cấu” và “quy hoạch” cao hơn, đúng
với… “công năng quy hoạch” và “cơ cấu” của một chuyên gia công chánh.
Tháng Mười Một năm 2011, từ một chân “Ủy viên Trung ương” “đậu vớt”, hoàn
toàn không có kinh nghiệm công quyền, cậu ta được bế vào nội các như một
“Thứ trưởng chuyên trách” việc ”chỉnh trang đô thị”. [7]
Điều làm họ nghĩ lại, ắt hẳn, phải là mẫu số chung giữa những “không gian
cách mạng” tại các xứ sở như Ai Cập và “công năng” của một chuyên gia có
khả năng khủng bố bằng… bê tông.
Thật vậy. Khi bin Laden hay Arafat dùng chất nổ phá tung những khối bê
tông, họ đă đánh vào tâm lư của đối thủ, buộc đối thủ phải triền miên sống
trong cảnh nhấp nhỏm, bất an. Nhưng khi những nhà cầm quyền Miến Điện, Bắc
Hàn, Kazakhstan, Trung cộng v.v. cho đổ những mẻ bê tông trong các dự án
“cơ cấu” hay “quy họach” thủ đô, họ cũng tiến hành cái công việc khủng bố
ấy không hơn không kém. Như những nhà cầm quyền nhấp nhổm bất an, họ t́m
mọi cách để áp chế sức công phá từ trái tim con người, để đè nén những
không gian ở đó con nguời có thể tập hợp lại với nhau, có thể truyền cảm
hứng và nuôi dưỡng khát vọng cho nhau. Những đám đông như thế cần sống cho
nhau và cho đất nước của ḿnh, nhưng cái mà thể chế bạo quyền đ̣i hỏi là
đám đông kia phải sống cho họ, v́ họ, v́ riêng cái thể chế của họ.
Chắc hẳn bộ máy cai trị đang nhấp nhổm bất an tại Hà Nội đă ư thức được
rằng họ không thể măi măi bảo vệ “nhà nước pháp quyền” của ḿnh bằng cách
đơn thuần trông cậy những tṛ “du kích” đá cá lăn dưa. Họ không thể măi
măi trông cậy vào những bô kít hay lọ mắm tôm thối ném vào đám đông hay
những cái “condom đă qua sử dụng” “ném vào khách sạn”. Họ không thể vĩnh
viễn trông cậy vào đám đông nhếch nhác, “tùng tam tụ ngũ” mấy ông già hom
hem mệnh danh “cựu binh” hay “thương binh”, mồm sặc sụa mùi rượu, lưỡi dẻo
quánh những tiếng chửi thề. Và họ cũng không thể vĩnh viễn dựa vào đám “vũ
viên” trâng tráo, vừa nhón gót trên những trang sử thương đau nhất, vừa
láo ngoáy mông trước mặt một trong những vị vua công lao nhất.
Quá khứ Maoist và kiểu “cách mạng nông thôn bao vây thành thị” đă lùi xa.
Mạch sống mới đang bùng nổ tại thành thị với sự trưởng thành của giai tầng
trung lưu và khát vọng cháy bỏng về một “xă hội dân sự”. Mà, với Facebook,
với các h́nh thức “cà phê dân chủ”, ở quán cóc vỉa hè hay quán ảo
Internet, không gian đô thị Việt Nam đang nhân lên đa chiều, rộng hơn mà
“đậm đặc” hơn, sâu hơn mà cao hơn, tiềm tàng sức bật cho một “cuộc cách
mạng đô thị”. Và đó là điều đă khiến những nhà toàn trị tại Hà Nội nhấp
nhổm bất an và họ, nói theo ngôn ngữ của chính họ, nhận ra nhu cầu phải
“nâng” cái chiến thuật cũ nát của ḿnh lên “một tầm cao mới”. Từ tính chất
phi quy ước và tủn mủn xưa cũ, họ phải hướng tới một tầm cỡ “quy ước “
hơn. Họ phải “quy hoạch” và “cơ cấu” lại đô thị để tạo ra những “kiến
trúc đô thị” mang tính “phản cách mạng” hay “phản giải phóng”, không giẫm
lại vết xe ở Bucharest hay tại Cairo, có thể bảo đảm rằng Mubarak vẫn có
thể tiếp tục cầm quyền cho dù nhân dân Ai Cập đùng đùng nổi giận trước
việc “quy họach” hay “cơ cấu” Gamal Mubarak làm người kế vị.
Từ đầu chúng ta đă nhắc đến “công năng chủ nghĩa”. Và chúng ta đang nhắc
đến “kiến trúc đô thị” nên, do đó, không thể không nhắc đến Le Corbusier,
một trong những nhà kiến trúc vĩ đại nhất của thế kỷ 20, cha đẻ của trường
phái Functionalism với phát biểu nổi tiếng “Nhà là một cái máy để
ở”. Nếu nhà là một thứ máy để ở th́ đô thị, với các nhà toàn trị, và có
thể thấy qua những ǵ đă tŕnh bày ở trên, sẽ là một thứ “máy” để đàn áp
và khủng bố. Nếu “cỗ máy đàn áp – khủng bố” của chế độ toàn trị đă chằng
chịt với những bộ máy đoàn thể, tuyên truyền, công an, mật vụ nhà tù hay
cái condom và bô kít v.v. th́ nay sẽ có thêm những mẻ bê tông, với ông thứ
trưởng bê tông đang được ẵm vào một bệ phóng chính trị khác để từ đó c̣n
lên cao hơn nữa.
Đó chính là tính chất “công năng chủ nghĩa” trong việc ẵm bế chính trị bất
kể nguyên lư dân chủ tập trung.
Trong bài viết trên Kinzer đă tiếc thay cho Mubarak là “đă quá trễ để dùng
đến ‘sợi dây lụa’ và ông ta cũng không có con gái”. Nhưng trai hay gái, đó
là số phận, là trời cho chứ không phải là chọn lựa và, hôm nay là thế kỷ
21, không một người dân nước nào thể chấp nhận một lănh tụ siết cổ con
ḿnh. Có tiếc, Mubarak chỉ nên tiếc là đă không cho con trai học nghề
khủng bố bằng bê tông như cậu trưởng nam của ông Thủ tướng nước Cộng hoà
Xă hội Chủ nghĩa Việt Nam.
[7]
Nhưng tiếc cái học của con chỉ là chuyện nhỏ và đáng ra th́ Mubarak phải
tiếc cho cái học của ḿnh. Tiếc đă không khiêm tốn. Tiếc chỉ nhắm mắt tin
tưởng vào ưu thế chính trị phù du trước mắt mà không chịu nh́n trước nh́n
sau, không chịu nh́n cùng khắp thế giới và nh́n sâu trong lịch sử để học,
để mang lại những cái hậu hay hơn, riêng cho ḿnh và chung cho đất nước,
cho nhân dân của ḿnh.
Cái đó, chúng ta gọi là “vô hậu”. Mà, trong lối chửi nhau của người Việt,
đặc biệt là với người Huế vốn khét tiếng chửi có tích tuồng và bài bản th́
“vô hậu” là tiếng chửi cay nghiệt nhất, độc ác nhất.
Và đau đớn nhất….
19.3.2014
Thuận Văn
|